Eνα από τα πιο ενδιαφέροντα ερωτήματα για την πανδημία είναι «γιατί όλες οι κυβερνήσεις του κόσμου βρέθηκαν απροετοίμαστες;». Οι ειδικοί προειδοποιούσαν. Ο νομπελίστας Joshua Lederberg έλεγε προ ετών ότι «η μόνη μεγάλη απειλή στην κυριαρχία του ανθρώπου πάνω στον πλανήτη είναι οι ιοί». Ο επιδημιολόγος καθηγητής του Κολούμπια Stephen Morse, ο οποίος έφτιαξε τον όρο «αναδυόμενες μολυσματικές ασθένειες», έκανε ανατριχιαστικά σαφείς επισημάνσεις. Πολλοί σημείωναν ότι υπάρχουν ευνοϊκές συνθήκες για τη συνάντηση της ανθρωπότητας με νέους και πολύ καταστροφικούς ιούς: κλιματική αλλαγή, μαζική αστικοποίηση, εγγύτητα σε οικόσιτα ή/και άγρια ζώα, τα οποία λειτουργούν ως παγκόσμιο ρεζερβουάρ ιών κ.ά. Ευνοϊκές συνθήκες υπάρχουν και για την ταχύτατη εξάπλωσή τους: πόλεμοι, παγκοσμιοποίηση, τα αεροπορικά ταξίδια κ.ά.
Πιο γνωστή ήταν η προειδοποίηση του Μπιλ Γκέιτς: «Ο μεγαλύτερος κίνδυνος μιας παγκόσμιας καταστροφής, αν υπάρχει κάτι που θα σκοτώσει πάνω από δέκα εκατομμύρια ανθρώπους τις επόμενες δεκαετίες, πιθανότατα να είναι ένας ιδιαίτερα μολυσματικός ιός, παρά ένας πόλεμος…» ομιλία στο Ted2015, Μάρτιος 2015).
Παρ’ όλα αυτά, άπαντες αδιαφορούσαν. Οι μνήμες είχαν σβηστεί, αφού η ισπανική γρίπη, η τελευταία μεγάλη πανδημία, είχε συμπληρώσει έναν αιώνα ζωής. Οι πολιτικοί δεν θα ξόδευαν λεφτά για μια ξεχασμένη απειλή, αφού και ελάχιστοι δημοσιογράφοι ασχολήθηκαν μαζί της. Γενικώς σε όλο τον κόσμο η απειλή υποτιμήθηκε, διότι όπως είπε κατόπιν κορωνοϊού ο Stephen Morse, «το μεγαλύτερο λάθος που μπορεί να κάνει κάποιος είναι να πει το σωστό πολύ νωρίς» (National Geographic, 8.4.2020).
Στην Ελλάδα, πάλι, δεν θα αδιαφορούσαμε απλώς. Με τον νέο Ποινικό Κώδικα, που ετοιμάζει ο υπουργός Δικαιοσύνης, θα σέρνουμε στο δικαστήριο όποιον πει ότι «κάτι που θα σκοτώσει πάνω από 10 εκατ. ανθρώπους, πιθανότατα θα είναι ένας ιδιαίτερα μολυσματικός ιός». Θα καταλήξει κατηγορούμενος και θα εισπράξει «φυλάκιση και χρηματική ποινή». Σύμφωνα με τον κ. Κώστα Τσιάρα, «όποιος δημόσια ή μέσω του Διαδικτύου διαδίδει ή διασπείρει με οποιονδήποτε τρόπο ψευδείς ειδήσεις, που είναι ικανές να προκαλέσουν ανησυχίες ή φόβο στους πολίτες ή να κλονίσουν την εμπιστοσύνη του κοινού στην εθνική οικονομία, στην αμυντική ικανότητα της χώρας ή στη δημόσια υγεία, τιμωρείται με φυλάκιση τουλάχιστον τριών μηνών και χρηματική ποινή…» (άρθρο 191).
Συνεπώς, ούτε ο κ. Κωνσταντίνος Σημίτης θα την έβγαζε καθαρή, αφού από το 2008 επεσήμαινε τον κίνδυνο προσφυγής της χώρας στο Διεθνές Νομισματικό Ταμείο. Τότε κάτι τέτοιο φάνταζε σαν «ψευδής είδηση» ικανή «να προκαλέσει ανησυχίες ή φόβο στους πολίτες». Το υπονόησε εξάλλου ο τότε υπουργός Οικονομικών κ. Γιώργος Αλογοσκούφης: «Δυστυχώς, ακόμη και ο πρώην πρωθυπουργός, ο κύριος Σημίτης, έφθασε να κινδυνολογεί για δήθεν προσφυγή της Ελλάδας στο ΔΝΤ…».
Σε όλο τον κόσμο υπάρχει πρόβλημα με τα fake news. Πολιτικοί, φιλόσοφοι, δημοσιογράφοι, δικαστικοί σπάνε το κεφάλι τους για την αντιμετώπιση του φαινομένου. Υπάρχει όμως μία χώρα στον κόσμο –εκεί όπου, εκτός από τον αριστερό, ανθεί και ο δεξιός λαϊκισμός– που βρήκε αμέσως τη λύση. Θα τα καταργήσουν, λέει, με ένα νόμο κι ένα άρθρο του Ποινικού Κώδικα.
Δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα «Καθημερινή» στις 10.10.2021