Οι «ιδέες» που προκαλούν άγχος (π.χ. η πατρίδα μου βρίσκεται σε κίνδυνο) έχουν ένα έμφυτο πλεονέκτημα σε σχέση με τα ανταγωνιστικά μιμίδια, επειδή ο κίνδυνος καθιστά τους ανθρώπους πιο δεκτικούς στον προσηλυτισμό.
Ολοι συνελήφθησαν απροετοίμαστοι από τη νέα έξαρση του Μακεδονικού. Το πολιτικό σύστημα, τα μέσα ενημέρωσης, ακόμη και οι ίδιοι οι διοργανωτές του συλλαλητηρίου στη Θεσσαλονίκη δήλωσαν έκπληκτοι από τον όγκο και τον παλμό του. Εκεί που όλοι νόμιζαν πως η εθνική μας θέση ήταν η σύνθετη ονομασία για όλες τις χρήσεις, χιλιάδες άνθρωποι φώναξαν το «Οχι στον όρο Μακεδονία και στα παράγωγά του», παρά το γεγονός ότι οι περισσότεροι από αυτούς θεωρούν ότι αυτή η ανελαστική θέση του 1992 τελικώς υπονόμευσε τον σκοπό για τον οποίο διαδηλώνουν.
Παραλογισμός; Ναι, και υπάρχει ολόκληρη επιστήμη που τον εξηγεί. Γράφαμε και παλιότερα ότι υπάρχει μια νέα επιστήμη που εξηγεί τους λόγους επιβίωσης παράλογων ιδεών και η οποία λέγεται «μιμιδική». Σύμφωνα με το συγκεκριμένο μοντέλο, οι ιδέες μοιάζουν πολύ με τους ιούς και γι’ αυτό ο μεγάλος Βρετανός βιολόγος Ρίτσαρντ Ντόκινς τις ονόμασε «μιμίδια». Σύμφωνα με το λεξικό της Οξφόρδης, «μιμίδιο είναι ένα στοιχείο του πολιτισμού, του συστήματος, της συμπεριφοράς που διαβιβάζεται με μη γενετικό τρόπο, και βασικά με τη μίμηση». Ο Ντόκινς ισχυρίστηκε στο βιβλίο του «Το εγωιστικό γονίδιο» ότι ο πολιτισμός μας εξελίσσεται όπως η φυσική επιλογή στους έμβιους οργανισμούς. Οι ιδέες που είναι πιο καλά προσαρμόσιμες στην κοινωνία ευδοκιμούν, εφόσον μπορούν να μεταπηδούν αποτελεσματικά από τον ένα φορέα στον άλλο. Σε κατάλληλες συνθήκες, ακόμη και μια εξαιρετικά επιζήμια ιδέα μπορεί να πλήξει τον κόσμο, όπως κάνει ο ιός της γρίπης.
Ο φυσικός Aaron Lynch στο βιβλίο του «Επιδημία σκέψης. Πώς η πίστη διαχέεται στην κοινωνία. Η νέα επιστήμη των μιμιδίων», γράφει ότι οι «ιδέες» που προκαλούν άγχος (π.χ. η πατρίδα μου βρίσκεται σε κίνδυνο) έχουν ένα έμφυτο πλεονέκτημα σε σχέση με τα ανταγωνιστικά μιμίδια, επειδή ο κίνδυνος καθιστά τους ανθρώπους πιο δεκτικούς στον προσηλυτισμό. Η διάψευση με αναφορά στην πραγματικότητα πολλές φορές ενισχύει το μιμίδιο, με αντισώματα. «Το πρώτο και πιο αποτελεσματικό αντίσωμα είναι να θεωρήσουν τα προσβεβλημένα άτομα τον εξωτερικό κόσμο απελπιστικά διεφθαρμένο και να απομακρυνθούν από την επιρροή του. Ετσι το προσβεβλημένο άτομο παύει να ακούει οτιδήποτε έρχεται σε αντίθεση με την πίστη του».
Τα λογικά επιχειρήματα απέναντι σε μια τέτοια ιδέα λειτουργούν σαν τα αντιβιοτικά. Στην αρχή μπορούν να εξαλείψουν τον ιό, αλλά αν επιζήσει μεταλλάσσεται και προσαρμόζεται διαρκώς, με αποτέλεσμα να μην μπορεί κανένα στοιχείο της πραγματικότητας να τον πλήξει. Το αποτέλεσμα είναι διάφορα μιμίδια –με πρώτο και καλύτερο «το επικείμενο τέλος του κόσμου»– να επανεμφανίζονται διαρκώς, να διαψεύδονται, να καταλαγιάζουν και μετά να ξαναφουντώνουν. Πολλοί μεγάλοι επιστήμονες ασπάζονται και μελετούν τη θεωρία. Για τα αντίδοτα στους ιούς της σκέψης, ακόμη διαφωνούν, αλλά η ομοιοπαθητική δεν συνιστάται…
Δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα «Καθημερινή» στις 28.1.2018