Κάθε διαδικασία αποκέντρωσης δημιουργεί βραχυχρόνια προβλήματα. Αυτό όμως που πρέπει όλοι να καταλάβουμε είναι ότι η συγκέντρωση εξουσιών δημιουργεί μακροχρόνια μεγαλύτερα και πιο ακριβά προβλήματα.
Στα απόνερα της συζήτησης των πολιτικών αρχηγών τέθηκε το μεγάλο θέμα της διαφθοράς στην Τοπική Αυτοδιοίκηση. Η ερώτηση στην κ. Παπαρήγα ήταν σαφής καθώς και η απάντησή της: «η διαφθορά είναι ένα βαθιά ριζωμένο κοινωνικό πρόβλημα».
Πιο «χαριτωμένη» ήταν η απάντηση υποψήφιας βουλευτού του ΚΚΕ η οποία αφοπλιστικά δήλωσε σε ένα τηλεπαραθύρι: «Δεν υπάρχουν διεφθαρμένοι κομμουνιστές δήμαρχοι, κι αν υπάρχουν δεν είναι κομμουνιστές». Αφοπλιστικό!
Το συμπέρασμα όμως κάθε συζήτησης για την διαφθορά στην Τοπική Αυτοδιοίκηση από Αριστερά και Δεξιά είναι ένα κι εξόχως επικίνδυνο: «Καλή είναι η αποκέντρωση, αλλά δεν υπάρχουν μηχανισμοί ελέγχου». Ή κατά το Αριστερότερο και βολικότερο «φταίει το σύστημα». Οπότε ξεφεύγουμε χωρίς να δίνουμε οποιαδήποτε λύση.
Στη συζήτηση παρενέβη και η Κεντρική Ένωση Δήμων και Κοινοτήτων (ΚΕΔΚΕ) με μια επιθετική και συνάμα απολογητική απάντηση. «Η ίδια η Αυτοδιοίκηση της χώρας μας, μέσω των αιρετών εκπροσώπων της και των θεσμικών της οργάνων, πρώτη και κατ’ επανάληψη έχει θέσει θέμα διασφάλισης του ελέγχου και της διαφάνειας στη λειτουργία της. Η Τοπική Αυτοδιοίκηση, είναι ο μοναδικός θεσμός που ελέγχεται για τη νομιμότητα των πράξεών της από οκτώ θεσμοθετημένους, διαφορετικούς κεντρικούς ελεγκτικούς μηχανισμούς, ενώ τελευταία, με νόμο, προσετέθη και ο προληπτικός έλεγχος στη λειτουργία της. Ποτέ τα όργανα της Αυτοδιοίκηση δεν έχουν προσφέρει κάλυψη για τις περιπτώσεις των μεμονωμένων επίορκων αιρετών, ενώ καταδικάζουν σε κάθε περίπτωση τέτοια φαινόμενα διαφθοράς στο χώρο της Αυτοδιοίκησης.»
Το ζήτημα της αποκέντρωσης μέσω της Τοπικής Αυτοδιοίκησης είναι ένα από τα κεντρικά ζητήματα ανάπτυξης της χώρας, αλλά δυστυχώς λίγο συζητήθηκε σ’ αυτές τις εκλογές. Γι’ αυτό πρέπει να ξεκαθαρίσουμε μερικά πράγματα.
1. Το κεντρικό κράτος απέτυχε στις περισσότερες από τις λειτουργίες που η κοινωνία του ανέθεσε. «Είναι πολύ μικρό για τα μεγάλα προβλήματα, και πολύ μεγάλο για τα μικρά», όπως ευφυώς έγραψε ο Aντονι Γκίντενς. Αυτή η αποτυχία του κράτους δημιουργεί ανάγκες αποκέντρωσης. Είτε δια της αγοράς, είτε δια της Τοπικής Αυτοδιοίκησης. Έτσι η Τ.Α. είναι το μόνο πράγμα που υπάρχει ανάμεσα στο κράτος και την αγορά.
2. Κάθε διαδικασία αποκέντρωσης εξουσίας, αποκεντρώνει πρώτα τις παθογένειες του κεντρικού οργάνου. Έτσι η αποκέντρωση της διαφθοράς είναι ένα υποπροϊόν το οποίο εμφανίζεται άμεσα.
3. Υπήρξε πραγματικά αποκέντρωση της διαφθοράς και άλλων παθογενειών του κεντρικού κράτους στην Ελλάδα, πράγμα που συνετέλεσε στην γενικότερη απαξία των θεσμών στα μάτια των πολιτών, και στην εμπέδωση ενός κλίματος «σήψης».
4. Πολλές φορές αυτή η διαφθορά φαντάζει τεράστια στα μάτια των πολιτών, επειδή ακριβώς είναι δίπλα τους. Αν χρηματίζεται ένας κρατικός λειτουργός στην Αθήνα λίγοι το αντιλαμβάνονται. Αν χρηματίζεται ένας αξιωματούχος σε μια μικρή πόλη της Περιφέρειας, όλοι οι κάτοικοι το ξέρουν.
5. Η διεθνής εμπειρία, αλλά και η ελληνική, δείχνει ότι ενώ αποκεντρώθηκαν εξουσίες (με τα παρεπόμενα τους) δεν ωριμάζουν ταυτόχρονα οι διαδικασίες ελέγχου. Αυτό πρέπει να γίνει κατανοητό. Η αποκέντρωση εξουσιών γίνεται με μια διοικητική πράξη εκ των άνω, ο έλεγχος των εξουσιών πρέπει να γίνεται με ωρίμανση των δημοκρατικών διαδικασιών από κάτω. Έτσι ενώ οι δήμαρχοι και νομάρχες απέκτησαν άμεσα εξουσίες (και δυνατότητες διαφθοράς), ο έλεγχος των εξουσιών (και της διαφθοράς) από δημοτικά / νομαρχιακά συμβούλια, από τον τοπικό Τύπο κι άλλους κοινωνικούς θεσμούς ελέγχου χτίζεται πιο αργά. Αποτέλεσμα αυτής της ανισορροπίας στο ισοζύγιο «εξουσία- έλεγχος της εξουσίας» είναι να δημιουργείται μια γενικευμένη εντύπωση διαφθοράς.
6. Η Τοπική Αυτοδιοίκηση στη χώρα (δυστυχώς) ελέγχεται από πολλούς κεντρικούς φορείς και η λύση ακόμη μεγαλύτερων ελέγχων ακυρώνει αυτή καθαυτή τη διαδικασία αποκέντρωσης. Όταν υπάρχει έλεγχος από το κέντρο, δεν υπάρχει αποκέντρωση.
Κάθε διαδικασία αποκέντρωσης δημιουργεί βραχυχρόνια προβλήματα. Αυτό όμως που πρέπει όλοι να καταλάβουμε είναι ότι η συγκέντρωση εξουσιών δημιουργεί μακροχρόνια μεγαλύτερα και πιο ακριβά προβλήματα. Πρέπει να δώσουμε χρόνο στις τοπικές κοινωνίες να ωριμάσουν δημοκρατικά, να δημιουργήσουν εκείνα τα αντισώματα που χρειάζονται για τον έλεγχο των τοπικών αρχόντων. Η Δημοκρατία, έστω σε τοπικό επίπεδο, δεν φτιάχνεται με διατάγματα. Χρειάζεται συνεχής προσπάθεια και κυρίως ψυχραιμία. Οι τοπικές κοινωνίες θα τα πάνε μια χαρά με την διοίκησή τους. Αρκεί να τις εμπιστευθούμε και να μην δειλιάσουμε στις πρώτες παιδικές ασθένειες.
Γι’ αυτό λοιπόν μην πυροβολείτε την Τοπική Αυτοδιοίκηση. Παρά τα πρώτα προβλήματα θα τα πάει μια χαρά. Αρκεί να μείνει και να γίνει περισσότερο Αυτοδιοίκηση…
Δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα «Απογευματινή» στις 29.2.2004
