Στην Παιδεία τα δοκιμάσαμε όλα. Και τα έξι και τα δεκάξι μαθήματα στις εισαγωγικές. Και τις δέσμες και τις εξετάσεις στη Β΄ Λυκείου και τις εξετάσεις μόνο στη Γ’ Λυκείου. Όλα απέτυχαν. Ένα μόνο δεν δοκιμάσαμε. Την αποκέντρωση. Ήρθε ο καιρός της και παρά τα προβλήματα στην αρχή, μακροχρόνια θα είναι ευεργετική για την Παιδεία και τον τόπο…
Παρά το γεγονός ότι κάποτε είχε γκρινιάξει από βήματος Βουλής ο κ. Σημίτης για το καφενεδάκι της «Δεξαμενής» στο Κολωνάκι, ουδείς σήμερα ψέγει ή επευφημεί την κυβέρνηση για τη διαχείριση αυτού του χώρου. Όλοι γνωρίζουν πλέον ότι ανήκει στην αρμοδιότητα του Δήμου Αθηναίων κι αν υπάρχουν παράπονα (ή και πολιτικό κόστος) πάνε στη δήμαρχο. Η κεντρική κυβέρνηση γλίτωσε ένα, έστω μικρό, πονοκέφαλο και το υπουργείο Περιβάλλοντος, Χωροταξίας και Δημοσίων Έργων (ΥΠΕΧΩΔΕ) μπορεί να ασχοληθεί με τα μεγάλα. Μπορεί, δηλαδή, να χαράξει πολιτική για τα σημαντικά, αντί να ασχολείται με το αν είναι ανοιχτό ή κλειστό το καφενεδάκι μιας πλατείας.
Αυτή είναι ίσως η μικρότερη αρετή της αποκέντρωσης αρμοδιοτήτων: Οι υπουργοί γλιτώνουν τον πονοκέφαλο για τα μικρά και κρίνονται για τα μεγάλα. Μεγαλύτερη αρετή αποτελεί το γεγονός ότι οι τοπικές κοινωνίες διαχειρίζονται τα του οίκου τους. Απολαμβάνουν τα οφέλη των σωστών επιλογών τους και πληρώνουν το κόστος των λανθασμένων. Αντί, δηλαδή, να ασχολείται με την πλατεία μια απρόσωπη υπηρεσία του υπουργείου -οι υπάλληλοι της οποίας μπορεί να μην ξέρουν και κατά πού πέφτει η Δεξαμενή-, ασχολούνται οι κάτοικοι διά των εκλεγμένων αντιπροσώπων τους.
Στο ενδιάμεσο, όμως, υπάρχει κάποιο πολιτικό κόστος. Για τη Δεξαμενή, το χρεώθηκε, κατά τα λεγόμενά του, ο κ. Σημίτης. Ενώ οι αρμοδιότητες αποκεντρώνονται, το κόστος των λανθασμένων επιλογών που κάνουν τα αποκεντρωμένα όργανα το χρεώνεται η κεντρική κυβέρνηση. Ειδικά την πρώτη περίοδο της αποκέντρωσης, όπου τα φαινόμενα κακής και πολλές φορές διεφθαρμένης διαχείρισης είναι πάρα πολλά. Ο φόβος, λοιπόν, αυτού του πολιτικού κόστους φρενάρει κάθε διαδικασία αποκέντρωσης.
Αυτόν το φόβο εξέφρασε ευθέως η υπουργός Παιδείας Μαριέττα Γιαννάκου μιλώντας στο ραδιοσταθμό «Σκάι» και στο συνάδελφο κ. Μπάμπη Παπαδημητρίου: «Στο ενδεχόμενο ν’ αποφασίζουν τα πανεπιστήμια από μόνα του ποιους φοιτητές θα πάρουν, σας λέω ευθέως όχι», είπε η υπουργός. «Το αδιάβλητο των εξετάσεων θα το κρίνει το υπουργείο και εκεί δεν θα δεχθώ καμία συζήτηση. Γιατί έχουμε ορισμένα φαινόμενα που δεν μας εγγυώνται κάποια πράγματα. Δεν θέλω να επικρίνω όλα τα πανεπιστήμια, αυτό που θέλουμε, όμως – και πρέπει να κάνουμε- είναι πρώτον να σεβαστούμε τα πανεπιστήμια στον αριθμό που ζητούν».
Είναι αλήθεια πως η δομή των ελληνικών πανεπιστημίων δεν εγγυάται το αντικειμενικότερο σύστημα εισαγωγής. Είναι επίσης αλήθεια πως εμφανίστηκαν πολλάκις φαινόμενα νεποτισμού και διαφθοράς στην αποκεντρωμένη διαδικασία των μετεγγραφών. Έχει δίκιο η υπουργός να ισχυρίζεται ότι «το ελληνικό πανεπιστήμιο πάσχει από τις παθογένειες της ελληνικής κοινωνίας». Έχει δίκιο να φοβάται πως από τη στιγμή που θα αποκεντρωθεί η διαδικασία επιλογής υποψηφίων, η υπόθεση θα γίνει μπάχαλο και μέχρι να ιανθεί το σύστημα η κυβέρνηση θα έχει το πολιτικό κόστος. Αλλά…
Καταρχήν, φαινόμενα νεποτισμού και διαφθοράς στις μετεγγραφές υπήρχαν και πριν τις αναλάβουν οι Σύγκλητοι των πανεπιστημίων. Απλώς τα ρουσφέτια γίνονταν στην οδό Μητροπόλεως. Κατά δεύτερον, μπορεί να υπάρξει ένα μεταβατικό στάδιο στη μεταβίβαση των αρμοδιοτήτων για την εισαγωγή των φοιτητών σε ΑΕΙ και ΤΕΙ. Το γράφαμε και παλιότερα (Απογραφές 21.6.2004) Το υπουργείο θα πρέπει να περιοριστεί στη διεξαγωγή αδιάβλητων εισαγωγικών εξετάσεων. Όχι σε έξι, αλλά σε όλα τα μαθήματα του Λυκείου. Κάθε πανεπιστημιακό τμήμα μπορεί να δέχεται φοιτητές οι οποίοι θα έχουν εξετασθεί σε ένα συνδυασμό μαθημάτων, μαθήματα που φυσικά θα έχει προσδιορίσει (και θα σταθμίζει) η σχολή. Για παράδειγμα, μια οικονομική σχολή μπορεί να ζητάει από τους επίδοξους φοιτητές της να εξετασθούν στην Πολιτική Οικονομία, στα Μαθηματικά, στην έκθεση κ.λπ. Μια φυσικομαθηματική σχολή στα Μαθηματικά, στη Φυσική, στη Χημεία κ.ο.κ. Όλοι δε θα πρέπει να εξεταστούν σε τεστ βασικών μαθηματικών δεξιοτήτων και γνώσης της ελληνικής γλώσσας (κάτι αντίστοιχο με τα SAT και GMAT που υπάρχουν για τα αμερικανικά πανεπιστήμια).
Έτσι θα διασφαλιστούν το αδιάβλητο των εξετάσεων (αφού θα τις κάνει το υπουργείο Παιδείας), η αντικειμενικότητα στην εισαγωγή (αφού οι βαθμοί αυτών των εξετάσεων θα κρίνουν ποιος μπαίνει και ποιος όχι) και θα γίνει το πρώτο βήμα προς την πραγματική αυτονομία των πανεπιστημίων. Όλες οι άλλες χονδρικές ρυθμίσεις θα διορθώνουν ένα πρόβλημα και θα δημιουργούν κάποιο άλλο.
Στην Παιδεία τα δοκιμάσαμε όλα. Και τα έξι και τα δεκάξι μαθήματα στις εισαγωγικές. Και τις δέσμες και τις εξετάσεις στη Β’ Λυκείου και τις εξετάσεις μόνο στη Γ’ Λυκείου. Όλα απέτυχαν. Ένα μόνο δεν δοκιμάσαμε. Την αποκέντρωση. Ήρθε ο καιρός της και παρά τα προβλήματα στην αρχή, μακροχρόνια θα είναι ευεργετική για την Παιδεία και τον τόπο…
Δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα «Απογευματινή» στις 30.8.2005