Έχουμε ένα ιδεολογικό μοντέλο που καταρρέει (με μεγάλο θόρυβο… στα ΜΜΕ) ενώ δεν εμφανίστηκε εναλλακτική κοσμοθεωρία για να το αντικαταστήσει.
Για πολλά χρόνια η Αριστερά υπήρξε ιδεολογική πρωτοπορία στη χώρα. Ηταν μια γόνιμη περίοδος. Και για την Αριστερά και για την Ελλάδα. Παρά το γεγονός ότι η σταλινική παράδοση ήταν και παραμένει ισχυρή, η Αριστερά βρέθηκε στην πρωτοπορία των αγώνων για τον πολιτικό φιλελευθερισμό. Για έναν απλό και πολύ κατανοητό λόγο: μετά την ήττα της στον εμφύλιο ήταν κυνηγημένη.
Το 1974 ο στόχος της πολιτικής φιλελευθεροποίησης αναιρείται από τα πράγματα. Μπορεί η νεογέννητη Δημοκρατία να έχει ελλείμματα, αγκυλώσεις, μηχανισμούς από το παρελθόν (κάτι που ορθώς η Αριστερά καταγγέλλει) αλλά το βασικό αίτημα δεν υπάρχει. Η Ελλάδα ισχυροποιεί τους δημοκρατικούς θεσμούς και η Αριστερά ταλανίζεται μεταξύ επαναστατικού καθήκοντος και δημοκρατικής νομιμότητας. Ο διχασμός των αντιστασιακών ομάδων στην Πεντέλη μετά την πτώση της δικτατορίας είναι ένα πολύ χαρακτηριστικό συμβάν. Η συζήτηση όμως έργω και λόγω συνεχίζεται (βλέπε την αμφιθυμία απέναντι στους «γνωστούς-αγνώστους»).
Το μεγάλο πλήγμα έρχεται στη δεκαετία του 1990. Δεν είναι μόνο η κατάρρευση των κομμουνιστικών καθεστώτων, αλλά και η τρομαχτική επιτυχία του αντίπαλου οικονομικού μοντέλου, αυτού που εδώ υβρίζουμε ως «νεοφιλελεύθερο». Οι νέες πραγματικότητες οδηγούν ένα μεγάλο κομμάτι της Αριστεράς σε έναν επίπονο διάλογο και αναζήτηση νέας πρότασης. Ενα μεγαλύτερο, όμως, κομμάτι του ίδιου χώρου οδηγείται σε μεταμοντέρνα σχήματα άρνησης της πραγματικότητας. Προτάσσει νεφελώματα ενός «άλλου εφικτού κόσμου» τον οποίο δεν περιγράφει, ενώ η ιδεολογική αναφορά στον σοσιαλισμό μεταμορφώνεται πλέον σε ψυχολογική άρνηση του καπιταλισμού. Εξ ου και η συμπόρευση με οποιοδήποτε σχήμα ή ρεύμα δείχνει αποφασισμένο να «αντισταθεί στη λαίλαπα της παγκοσμιοποίησης, του νεοφιλελευθερισμού», αδιαφορώντας αν οι «νεο?αντιστασιακοί» φοράνε άμφια, τουρμπάνι ή χλαμύδα.
Η συζήτηση εντός της ανανεωτικής αριστεράς και της σοσιαλδημοκρατίας είναι ενδιαφέρουσα και μπορεί κάποτε να καρπίσει. Μόνο που στον δημόσιο διάλογο οι αμφιβολίες, αμφισβητήσεις και τα περίτεχνα σχήματα δεν έχουν ελπίδα. Ετσι κυριαρχούν οι απολιθωμένες κραυγές της άλλης Αριστεράς, τσιρίδες οι οποίες φυσικά δεν εξηγούν τις νέες πολυπλοκότητες.
Το πρόβλημα πλέον για τη χώρα είναι μεγάλο. Εχουμε ένα ιδεολογικό μοντέλο που καταρρέει (με μεγάλο θόρυβο… στα ΜΜΕ), ενώ δεν εμφανίστηκε εναλλακτική κοσμοθεωρία για να το αντικαταστήσει. Η Δεξιά μετά τον εμφύλιο πόλεμο παρήγαγε μόνο αντικομμουνισμό και αναλώθηκε στον κυβερνητισμό (η πολιτική της πρόταση μετά το 1981 ήταν κάτι μεταξύ ηθικολογίας και του «πάλι με χρόνια με καιρούς…»). Η σοσιαλδημοκρατία ζει τις δικές της αντιφάσεις, ενώ νέα αριστερή πρόταση δεν υπάρχει. Αυτό το κενό σιγά σιγά αρχίζει να γεμίζει από τη συντηρητική θεώρηση, η οποία είναι και εξαιρετικά απλοϊκή: Παρουσιάζει ένα εξιδανικευμένο παρελθόν, τότε που ο ουρανός ήταν γαλανός και οι σύγχρονες προκλήσεις δεν υπήρχαν.
Μόνο που το χθες δεν μπορεί να απαντήσει στις ανάγκες του αύριο. Γι’ αυτό απαιτείται η συγκρότηση μιας νέας πρωτοπορίας στον χώρο των ιδεών. Κάτι που να εξηγεί όχι τον καπιταλισμό της πρωταρχικής συσσώρευσης αλλά τη σημερινή πραγματικότητα. Από εκεί θα προκύψουν και οι λύσεις για όσα σήμερα μας ταλανίζουν…
Δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα «Καθημερινή» στις 24.3.2007
