Ένα βιβλίο κεντρδεξιών στελεχών, γεμάτο αριστερά κείμενα…
Ενα σημαντικό βιβλίο βγήκε πρόσφατα από τις εκδόσεις «Εξάντας». Σημαντικό όχι προς το περιεχόμενο: είναι μια συλλογή άρθρων που δημοσιεύτηκαν κατά το παρελθόν στον ελληνικό Τύπο. Η πρωτοτυπία του βιβλίου έγκειται στο γεγονός ότι η ανθολόγηση έγινε από την αφρόκρεμα της νέας ελληνικής Κεντροδεξιάς. «Ζητήσαμε», γράφει στο εξώφυλλο του βιβλίου η επιμελήτρια της έκδοσης και δημοσιογράφος της «Ελευθεροτυπίας» κ. Βασιλική Σιούτη, «από διακεκριμένα στελέχη της ελληνικής κεντροδεξιάς να παρουσιάσουν τις ιδέες που τους γοητεύουν ή τους προβληματίζουν». Ετσι τα κείμενα του βιβλίου επέλεξαν οι: Θ. Κασσίμης, Θ. Ρουσόπουλος, Γ. Αλογοσκούφης, Ν. Κακλαμάνης, Γ. Βουλγαράκης, Μ. Κεφαλογιάννης, Γ. Παπαθανασίου, Θ. Ξανθόπουλος, Π. Τατούλης, Ε. Στυλιανίδης, Β. Αντώναρος, Κ. Αγοραστός, Μ. Παπαδόπουλος και Ν. Γεωργιάδης. Απαντες στελέχη και οι περισσότεροι υπουργοί της «φιλελεύθερης παράταξης».
Το εκπληκτικό όμως είναι ότι, αν εξαιρέσουμε ένα κείμενο του νεοσυντηρητικού Ρόμπερτ Ντ. Κάπλαν, ο τόμος αποτελείται από κείμενα αριστερών διανοητών. Από τους πιο έξαλλους (όπως οι Νόαμ Τσόμσκι και Ιμανουέλ Βαλερστάιν), μέχρι τους στοχαστικούς (όπως οι Νομπέρτο Μπόμπιο και Τόνι Νέγκρι) και από τους (χονδρικά πάντα) θεωρητικούς της σοσιαλδημοκρατίας (όπως οι Τζον Κένεθ Γκαλμπρέιθ και Αμάρτυα Σεν) μέχρι τους ακατανόητους (Ζακ Ντεριντά). Οπότε τεκμηριωμένα μπορούμε να πούμε πως ο τίτλος του βιβλίου «Η γοητεία των ιδεών», είναι λειψός. Πιο ακριβής θα ήταν ο τίτλος: «Η γοητεία των αριστερών ιδεών». Οσο για τον υπότιτλο του βιβλίου, «Η Ελληνική Κεντροδεξιά στον 21ο Αιώνα», είναι ακριβέστατος. Αυτό είναι η ελληνική κεντροδεξιά. Μια παράταξη που πορεύεται με αριστερά δανεικά στη νέα εποχή. Στον ορίζοντά της δεν υπάρχει η φιλελεύθερη σκέψη. Ούτε καν η συντηρητική.
Για να πούμε βέβαια και των υπουργών το δίκιο, δεν θα μπορούσαν να γοητευτούν από τις φιλελεύθερες ή τις συντηρητικές ιδέες. Κι αυτό για τον απλό λόγο ότι στα ελληνικά αυτές οι ιδέες δεν υπάρχουν. Ολόκληρες περιοχές της παγκόσμιας σκέψης είναι terra incognita για τη χώρα. Η βιβλιογραφία (για ιστορικούς λόγους) είναι μονόπλευρη. Ενώ έχουν μεταφραστεί κι εκδοθεί όλοι οι τριτοσχολιαστές του Β.Ι. Λένιν, ενώ στα βιβλιοπωλεία υπάρχουν οι πιο απίθανοι μαρξιστές συγγραφείς, δεν υπάρχει ούτε Τζειμς Μπιουκάναν ούτε Ρομπερτ Νόζικ, ούτε καν ο Φρίντριχ Χάγιεκ. Η φιλελεύθερη σκέψη είναι απούσα και στα ελληνικά γράμματα. Χρησιμεύει μόνο να τη βρίζουμε ως «ανάλγητη» ή, χειρότερα, ως «νεοφιλελεύθερη».
Αυτό το κενό της φιλελεύθερης σκέψης στην Ελλάδα θα μπορούσε να θεωρηθεί ως ένα απλό παράδοξο στην αγορά των ιδεών. Θα έπρεπε να απασχολεί άλλες σελίδες της εφημερίδας, αν δεν είχε απτά πολιτικά αποτελέσματα. Από το 1998 επισημαίναμε το ιδεολογικό έλλειμμα της κεντροδεξιάς στην Ελλάδα. Γράφαμε τότε: «ενώ στο εξωτερικό (και ειδικά στις HΠA) αναπτύσσεται ένας τεράστιος και γόνιμος διάλογος σε όλο το πολιτικό φάσμα η Kεντροδεξιά στην Eλλάδα σέρνεται από τις επιλογές της Kεντροαριστεράς. Oι πολιτικές αναζητήσεις της N.Δ. περιορίζονται στο να επισημαίνουν τα λάθη διαχείρισης που κάνει το κυβερνών κόμμα (Σ.Σ.: τότε ήταν το ΠΑΣΟΚ). Λειτουργεί περισσότερο ως αντί-κεντροαριστερά, παρά ως κεντροδεξιά.»
Το ιδεολογικό έλλειμμα της κεντροδεξιάς στην Ελλάδα (που ανάγλυφα αποτυπώνεται στο εν λόγω βιβλίο) μπορεί να εξηγήσει πολλά πράγματα για τις αστοχίες της σημερινής κυβέρνησης. Αν δεν υπάρχει διακριτό ιδεολογικό σχήμα για να ερμηνεύσεις τον κόσμο, δεν μπορείς να έχεις ένα συνεκτικό σχέδιο για να αλλάξεις τον κόσμο. Κι αν δεν έχεις σχέδιο, αναλώνεσαι σε αντιφατικές ενέργειες: λίγος φιλελευθερισμός από δώ, περισσότερος κρατισμός από κει, δυο δόσεις συντηρητισμού παραπέρα, και καταλήγεις να έχεις έναν «μεσαίο χώρο». Μεσαίο σε όλα του…
O ιδεολογικός μονόλογος, όμως, δεν απονευρώνει μόνο την κεντροδεξιά. Βλάπτει σοβαρά και την πολιτική υγεία ενός τόπου. Eντάσσει στοιχεία ανορθολογισμού στον δημόσιο διάλογο, επειδή όλοι προσπαθούν να πουν το ίδιο πράγμα με διαφορετικές και πιο έντονα χρωματισμένες λέξεις. Το διαλεκτικό σχήμα «θέση-αντίθεση-σύνθεση» δεν λειτουργεί. Αντιθέτως ισχύει το «θέση-πιο κραυγαλέα θέση-αποσύνθεση».
Αυτό γίνεται απολύτως εμφανές σε κάθε προσπάθεια μεταρρύθμισης και από την τωρινή και από την προηγούμενη κυβέρνηση. Στον δημόσιο διάλογο δεν συγκρούονται τεκμηριωμένα επιχειρήματα περί π.χ. «αποτελεσματικότητας της αγοράς» και «ευαισθησίας του κράτους» ώστε να καταλήξουμε σε μια διαλεκτική σύνθεση. Συμπορεύονται αφορισμοί για το κράτος και ύβρεις για την αγορά. Οπότε μπορούμε να εξηγήσουμε την αντίδραση για τα μη κρατικά πανεπιστήμια ή να καταλάβουμε γιατί 70% των Ελλήνων θέλει δημόσια την «Ολυμπιακή».
Αδίκως λοιπόν ανησυχεί στον πρόλογο του βιβλίου ο κ. Θ. Ρουσόπουλος ότι «το βιβλίο μπορεί να στοιχειοθετήσει ετερόκλητες όσο και αβάσιμες κατηγορίες κατά της Ν.Δ. για “νεοφιλελευθερισμό” ή “κρυπτοσοσιαλισμό”». Ουδείς λόγος ανησυχίας συντρέχει. Κατ’ αρχήν ο νεοφιλελευθερισμός είναι εντελώς απών από τις 234 σελίδες του βιβλίου. Αλλά τα περί «κρυπτοσοσιαλισμού» δεν μπορούν να έχουν τύχη. Το βιβλίο είναι φανερά σοσιαλιστικό. Ισως και πιο αριστερό…
Δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα «Καθημερινή» στις 23.7.2006