Η αξιολόγηση, παρά τα θρυλούμενα, δεν είναι πρωτίστως μέθοδος επιβράβευσης ή τιμωρίας. Είναι κυρίως διαδικασία χαρτογράφησης των προβλημάτων.
Συζητώντας με εκπαιδευτικούς μπορεί κάποιος να κατανοήσει το μεγαλύτερο πρόβλημα που έχει η αξιολόγηση στον χώρο της Παιδείας: κανείς δεν ξέρει τι ακριβώς είναι. Οι περισσότεροι φαντάζονται την επιστροφή του βλοσυρού επιθεωρητή στα πίσω θρανία να σημειώνει τις επιδόσεις του δασκάλου στην αίθουσα. Aυτή την αξιολόγηση ξέρουν, αυτήν δεν εμπιστεύονται. Και δικαιολογημένα: ο θεσμός του επιθεωρητή υπήρξε μια χοντροκομμένη πρωτόγονη μέθοδος αξιολόγησης που κατ’ ουσίαν δεν έδινε σοβαρά αποτελέσματα. Ολοι γνώριζαν πότε περνάει η περίπολος και φορούσαν τα καλά τους. Η δε αξιολόγησή του επιθεωρητή είχε πάντα το στοιχείο της αυθαιρεσίας.
Μόνο που από τότε κύλησε πολύ νερό στο αυλάκι. Η αξιολόγηση έγινε σε ένα βαθμό επιστημονική μέθοδος και πλέον δεν βασίζεται στην αυθαίρετη κρίση ενός εντεταλμένου για τους καθηγητές. Αντιθέτως. Τώρα δεν είναι τόσο οι άνθρωποι που βαθμολογούνται, αλλά οι διαδικασίες. Διά της αξιολογήσεως γίνεται προσπάθεια να αποκαλυφθούν τα κενά στον μηχανισμό και δευτερευόντως ελλείμματα του ανθρώπινου δυναμικού. Ετσι κι αλλιώς, όλη η φιλοσοφία του μάνατζμεντ έχει αλλάξει. Ολοι γνωρίζουν ότι η χαμηλή παραγωγικότητα δεν είναι κυρίως πρόβλημα των εργαζομένων, αλλά της διοίκησης και των μεθόδων παραγωγής.
Υπ’ αυτήν την έννοια οι πρώτοι που θα έπρεπε να θέλουν την αξιολόγηση είναι οι ίδιοι οι διδάσκοντες. Ετσι θα αποκάλυπταν τις παθογένειες του συστήματος, που σε ένα βαθμό αυθαίρετα σήμερα καταγγέλλουν, και το κυριότερο: θα αποκάλυπταν με στοιχεία και προβολές στο μέλλον τα προβλήματα χρηματοδότησης στην Παιδεία. Είναι διαφορετικό να καταδικάζουμε γενικώς και αορίστως με ένα νούμερο τη χαμηλή κρατική χρηματοδότηση και διαφορετικό να λέμε ότι από το τάδε σχολείο έλειψαν φέτος τόσα κονδύλια και τ’ αποτελέσματα ήταν κατά τόσο χειρότερα. Αυτή καθ’ αυτή η αξιολόγηση είναι ένας μηχανισμός ορθολογικής κατανομής των κονδυλίων. Δεν χρηματοδοτούμε στην τύχη, όπως σκορπούσαν κάποτε οι γεωργοί με τις φούχτες τον σπόρο. Ρίχνουμε το βάρος εκεί που διαπιστώνονται τα προβλήματα.
Μια πρώτη κι εντελώς στοιχειώδης μέθοδος αξιολόγησης εμφανίστηκε την περασμένη εβδομάδα σε διαφημίσεις στις εφημερίδες. Ενα ιδιωτικό εκπαιδευτήριο αυτοαξιολογήθηκε με μια απλή αριθμητική πράξη. Ανακοίνωσε το πανελλαδικό ποσοστό όσων αρίστευσαν στις εξετάσεις και το δικό του ποσοστό το οποίο ήταν σαφώς καλύτερο. Αυτή η απλή μέθοδος γιατί να μη γίνει σε πανελλαδικό επίπεδο, ώστε να αποκτήσουμε έναν χάρτη επιτυχίας ή αποτυχίας όλων των σχολείων; Κι αφού χαρτογραφηθεί η αποτυχία, γιατί να μην ψάξουμε τα αίτια που ένα σχολείο στη χ περιοχή παρουσιάζει εξωφρενικά ποσοστά, έστω στο πλαίσιο του κακού εκπαιδευτικού συστήματος που έχουμε; Αυτό θα είναι μια πρώτη αξιολόγηση που μπορεί να μας δώσει πολύτιμα στοιχεία. Θα γνωρίζουμε πού είναι τα προβλήματα οξύτερα. Πιθανώς, δε, να καταλάβουμε τι πηγαίνει στραβά και κυρίως τι μπορούμε να διορθώσουμε.
Φυσικά αυτό δεν αρκεί και ούτε θα λύσει όλα τα προβλήματα. Είναι όμως σαφώς καλύτερο από το να θρηνούμε απλώς τα χάλια της Παιδείας και να μεταθέτουμε ευθύνες.
Η αξιολόγηση, παρά τους θρύλους, δεν είναι πρωτίστως μέθοδος επιβράβευσης ή τιμωρίας. Είναι κυρίως διαδικασία γνώσης των προβλημάτων σε έναν χώρο. Μόνο με την αξιολόγηση μπορούμε να μάθουμε πού και τι πάει στραβά και μόνο έτσι θα μπορέσουμε να το διορθώσουμε. Στην κατάσταση που είμαστε, όσα χρήματα και να ρίξουμε στην Παιδεία, οριακά μόνο αποτελέσματα θα έχουν. Κι αυτό γιατί θα είναι μπαταριές στον αέρα.
Η Παιδεία μας βαδίζει στα τυφλά κι αυτό είναι μεγαλύτερο, από το μεγάλο πρόβλημα της υποχρηματοδότητσης…
Δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα «Καθημερινή» στις 13.7.2006
