Ο Εμφύλιος είναι ένα κομμάτι αυτής της δικής μας ιστορίας. Δεν μας τιμά σαν έθνος, αλλά πρέπει κάποια στιγμή να τον κοιτάξουμε κατάματα. Όχι για να τον τιμήσουμε, αλλά για να διδαχθούμε.
Τον Δεκέμβρη κάθε χρόνου επτά οικογένειες στην περιοχή του Ρέντη μαζεύονται στο παρεκκλήσι του Αγίου Βλάση για να μνημονεύσουν τους νεκρούς τους. Θυμούνται εκείνο τον μαύρο Δεκέμβρη του ’44, όταν τρία αμούστακα παλικάρια του εφεδρικού ΕΛΑΣ μάζεψαν 29 ανθρώπους από την περιοχή και τους εκτέλεσαν υπό αδιευκρίνιστες συνθήκες.
Θυμούνται επίσης πως στην εποχή του μίσους ο νόμος, το δίκιο και η ανθρωπιά πνίγονται σε ποταμούς αίματος. Γι’ αυτό ίσως δεν δέχτηκαν ποτέ στο δικό τους μνημόσυνο να παραστεί κάποιος πολιτικός. Ήρθαν μάλιστα σε δύσκολη θέση την εποχή της χούντας όταν ο δικτάτορας κ. Στυλιανός Παττακός, φορτικά ζήτησε να καταθέσει στεφάνι στον τόπο της εκτέλεσης. Του μήνυσαν να μην πάει. Οι μνήμες των 29 αδικοχαμένων ανθρώπων τους δεν προσφέρονταν για πολιτική εκμετάλλευση.
Οι επτά οικογένειες του Ρέντη συνεχίζουν και σήμερα να δίνουν ένα υπερήφανο μάθημα στους πολιτικούς αυτού του τόπου. Τους λένε απλά ότι οι μνήμες δεν σβήνουν, αλλά και δεν προσφέρονται προς άγραν ψήφων. Τους λένε πως η ιστορία αυτού του τόπου είναι υπαρκτή, δεν χάνεται. Μα είναι άλλο η χρήση του παρελθόντος για άντληση διδαγμάτων κι άλλο η χρησιμοποίηση της ιστορίας για να στηρίξει ιδεοληψίες του παρόντος.
«Οι Κρητικοί παράγουν περισσότερη ιστορία απ’ όση μπορούν να καταναλώσουν», είχε σαρκάσει ο μεγάλος συγγραφέας Έκτωρ Μούνρο. Ισχύει στο πολλαπλάσιο με όλους τους Έλληνες. Έχουμε μια ιδιότυπη σχέση με το παρελθόν μας. Το πλάθουμε αδιάκοπα , ανάλογα με τη συγκυρία. Για ένα διάστημα η Εθνική Αντίσταση δεν υπήρχε στα ιστορικά βιβλία γιατί έτσι ήθελαν οι νικητές του Εμφυλίου. Σήμερα δεν υπάρχει ο Εμφύλιος γιατί έτσι θέλουν οι ηττημένοι.
Δεν είναι τα μόνα κενά. Ολόκληρες περιοχές του παρελθόντος μας παραμένουν terra igognita στη σκέψη των νεοελλήνων διότι κατά ένα περίεργο τρόπο όλη η ιστορική έρευνα έχει πολιτικοποιηθεί σε βαθμό άνοιας. Τι ξέρουμε άραγε για το Κυπριακό πριν την 24η Ιουλίου του 1974; Τι μύθους κουβαλάμε για την Εθνική Αντίσταση, τον Μακεδονικό Αγώνα, το Κιλελέρ, την Επανάσταση του 1821, την Τουρκοκρατία και το Βυζάντιο; Φτάσαμε σε σημείο να υβρίζονται ιστορικοί από πολιτικούς, να διαλύονται ιστορικά συνέδρια από «δημοσιογράφους», να βγαίνουν ψηφίσματα συλλόγων κατά ιστορικών βιβλίων, λες και το παρελθόν μπορεί ν’ αλλάξει ή η ιστορία γράφεται συλλογικά. Κάθε φορά που η ιστορία μπλέκει με την πολιτική βιάζεται πάντα η πρώτη.
Είναι επιτακτική ανάγκη να ξαναδούμε όλοι μας την ιστορία. Όχι για θεωρητικούς λόγους, μα για πολύ πρακτικούς. Αν δεν θέλουμε να επαναλάβουμε το παρελθόν μας πρέπει να το μάθουμε. Όχι όμως για να το χρησιμοποιήσουμε.
Ο Εμφύλιος είναι ένα κομμάτι αυτής της δικής μας ιστορίας. Δεν μας τιμά σαν έθνος, αλλά πρέπει κάποια στιγμή να τον κοιτάξουμε κατάματα. Όχι για να τον τιμήσουμε, αλλά για να διδαχθούμε. Και θα διδαχθούμε μόνο αν αφαιρέσουμε τις δεξιές ή αριστερές φορτίσεις που κουβαλάμε για εκείνη την περίοδο…
Δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα «Απογευματινή» στις 10.11.2002
