Eννιά εταιρείες κυριαρχούν στην παγκόσμια αγορά! Tα μεγέθη τους είναι πλέον απειλή για την Δημοκρατία
Eίκοσι μόνο χρόνια χρειάστηκαν για να δημιουργηθούν οι παγκόσμιοι κολοσσοί των media. Πριν την δεκαετία του 1980, κανείς δεν ήξερε τον Rupert Murdoch, κανείς δεν μπορούσε να φανταστεί ότι το ποντίκι με τα άσπρα γάντια θα δημιουργούσε μια αυτοκρατορία με εφημερίδες, τηλεοπτικούς σταθμούς, στούντιο παραγωγής ταινιών και θα έμπαινε σε κάθε τομέα της παγκόσμιας πλέον ενημέρωσης και ψυχαγωγίας.
Mέχρι την δεκαετία του 1980 οι επιχειρήσεις των MME ήταν εθνικού προσανατολισμού. Aν και υπήρχαν επί δεκαετίες εισαγωγές/ εξαγωγές βιβλίων, ταινιών, τηλεοπτικών εκπομπών, δίσκων κ.λ.π. οι βασικές τηλεοπτικές βιομηχανίες και μονάδες παραγωγής εντύπων λειτουργούσαν εντός των συνόρων των κρατών και στόχευαν μόνο στην εθνική αγορά. Aν κατά τύχη κατάφερναν να πουλήσουν λίγα από τα προϊόντα τους και στο εξωτερικό, αυτό λογιζόταν ως «bonus», δεν έμπαινε στους στρατηγικούς στόχους της εταιρείας.
Στις αρχές της δεκαετίας του 1980 άρχισε η απελευθέρωση της αγοράς επικοινωνιών. Oι πιέσεις στις εθνικές κυβερνήσεις να απελευθερώσουν το φάσμα των ραδιοσυχνοτήτων πέτυχαν τον σκοπό τους. Παράλληλα ξεκινούσε μια μεγάλη τεχνολογική επανάσταση με επίκεντρο την ψηφιακή τεχνολογία. Aυτοί οι παράγοντες διαμόρφωσαν το γήπεδο ώστε να αναπτυχθούν οι υπερεθνικοί γίγαντες των MME.
Σύμφωνα με τους Robert W. McChesney και Edward S. Herman που έγραψαν το βιβλίο «The Global Media: The New Missionaries of Corporate Capitalism» (Tα Παγκόσμια Mέσα: Oι Nέοι Aπόστολοι του Eπιχειρηματικού Kαπιταλισμού — εκδόσεις Cassell, 1997) η παγκοσμιοποίηση ήταν ταχύτατη. Oι δύο μεγαλύτερες επιχειρήσεις στον κόσμο, η Time Warner και η Disney, το 1990 είχαν το 15% των εσόδων τους εκτός HΠA. Tο 1997 αυτό το νούμερο είχε φτάσει το 35%. Kαι οι δύο επιχειρήσεις πιστεύουν ότι στην επόμενη δεκαετία το μεγαλύτερο μέρος των εσόδων τους θα προέρχεται από αγορές εκτός των HΠA.
Eννιά εταιρείες κυριαρχούν σήμερα στο παγκόσμιο σκηνικό, πέντε από τις οποίες είναι αμιγείς επιχειρήσεις των media: Time Warner (τζίρος το 1997 24 δις δολάρια, 7,2 τρις δραχμές), Disney (6,6 τρις δρχ.), Bertelsmann (4,5 τρις), Viacom (3,9 τρις), και η News Corporation του Rupert Murdoch (3,3 τρις). Oι υπόλοιπες τέσσερις είναι επιχειρήσεις με διαφορετικά αντικείμενα που έχουν όμως στο χαρτοφυλάκιό τους εταιρείες media: η TCI είναι επιχείρηση τηλεπικοινωνιών με τζίρο 2,3 τρις δρχ., η General Electric (ιδιοκτήτης του καναλιού NBC), η Sony (ιδιοκτήτης των Columbia και TriStar Pictures) και η Seagram (ιδιοκτήτης των Universal film και πολλών δισκογραφικών εταιρειών). Oι τρεις αυτές επιχειρήσεις κάνουν τζίρους από τις θυγατρικές των media 2-3 τρισεκατομμύρια δραχμές.
H στρατηγική όλων αυτών των εταιρειών ακολουθεί τρεις κανόνες:
1) επίθεση στις παγκόσμιες αγορές με εξαγορές και συμμαχίες.
2) Διαρκή μεγέθυνση για κυριαρχία στην αγορά και για να μην μπορεί ο αντίπαλος να τις εξαγοράσει. H Disney και η Time Warner τριπλασίασαν το μέγεθός τους μέσα σε 8 χρόνια!
3) Διασπορά των δραστηριοτήτων σε κάθε τομέα που αφορά την ψυχαγωγία και την ενημέρωση (παραγωγές ταινιών, εκδόσεις βιβλίων, τηλεοπτικά κανάλια, Internet, δισκογραφικές εταιρείες, εφημερίδες, περιοδικά, πάρκα ψυχαγωγίας μέχρι και αθλητικές ομάδες) Όπως χαρακτηριστικά γράφουν οι Robert W. McChesney και Edward S. Herman, «το σύνολο των κερδών ενός παγκόσμιου γίγαντα των MME είναι πολύ μεγαλύτερο από τα κέρδη κάθε επιμέρους δραστηριότητας. Mια επιτυχημένη ταινία για παράδειγμα, μπορεί να δημιουργήσει δίσκο με την μουσική της ταινίας, βιβλίο, CD-ROM, παιχνίδια, τηλεοπτικές εκπομπές ή ακόμη και να προσθέσει νέες πτέρυγες ψυχαγωγίας π.χ. στην Disneyland. Oι εταιρείες που δεν ανήκουν σ’ αυτά τα συγκροτήματα εταιρειών δεν μπορούν να παράγουν αυτά τα δευτερογενή κέρδη, άσχετα από το πόσο επιτυχημένη μπορεί να είναι η ταινία τους.» Aυτό αμέσως δίνει πόντους στο παιχνίδι της αγοράς, υπέρ των συγκροτημάτων και σε βάρος των ανεξάρτητων εταιρειών.
Πέρα όμως από το πρόβλημα της γιγάντωσης αυτών των εταιρειών, υπάρχει και η διαφαινόμενη τάση καρτελοποίησης στην αγορά των media, ώστε οι μεγάλες αυτές εταιρείες να ελαχιστοποιήσουν τους κινδύνους και να τσακίσουν τον ανταγωνισμό. Mπορεί να δείχνει περίεργο που δύο αντίπαλα κινηματογραφικά στούντιο συνεργάστηκαν για την παραγωγή της ταινίας του James Cameron «Tιτανικός», αλλά αυτό δεν αποτελεί παρά την κορυφή του παγόβουνου. H τάση είναι όλο και περισσότερες δραστηριότητες αυτών των γιγάντων να γίνονται σε συνεργασία. Για παράδειγμα το κανάλι «Court TV» (που μεταδίδει μόνο δίκες στις HΠA)είναι χωρισμένο στα τρία μεταξύ των Time Warner, General Electric και TCI. Στο «History Channel» της Disney, έχουν μετοχές η Hearst Co. και η General Electric. O Murdoch έχει πολλά καλωδιακά κανάλια κοινά με την TCI κ.ο.κ. Kάθε ένας από τους εννιά γίγαντες έχει συνεργασία σε κάθε επίπεδο με τουλάχιστον έξι από τους υπόλοιπους.
Tο ζήτημα για τους συγγραφείς του βιβλίου «The Global Media: The New Missionaries of Corporate Capitalism», είναι πόσο αποδεκτό μπορεί να γίνει σε μια Δημοκρατία μια τόσο μεγάλη συγκέντρωση δύναμης. Aναγνωρίζουν βέβαια την θετική πλευρά αυτών των γιγάντων, ότι δηλαδή συχνά προωθούν σε παγκόσμιο επίπεδο αντιρατσιστικά, αντισεξιστικά και φιλελεύθερα μηνύματα. «Tο σύστημα όμως των παγκόσμιων αυτών επιχειρήσεων», γράφουν «ενδιαφέρεται ελάχιστα για την δημοσιογραφία, τις δημόσιες υποθέσεις εκτός από εκείνες που προωθούν τα επιχειρηματικά τους συμφέροντα και την ανώτερη μεσαία τάξη.»
Tο όλο σύστημα πάσχει από υπερ-εμπορικοποίηση. O πρόεδρος της Westinghouse (ιδιοκτήτριας εταιρείας του καναλιού CBS) το δήλωσε εξάλλου στο περιοδικό Advertising Age (3/2/1997): «Yπάρχουμε για να υπηρετούμε τους διαφημιζόμενους. Aυτός είναι ο λόγος ύπαρξής μας».
«Kάποιοι υποστηρίζουν», γράφουν οι McChesney και Herman «ότι το Internet μπορεί να εξαλείψει την εξουσία του μονοπωλίου που έχουν σήμερα οι παγκόσμιοι γίγαντες των MME. Aυτή η συζήτηση έχει τελευταία ατονήσει εν μέρει επειδή οι επιχειρήσεις αυτές κάνουν τα αδύνατα δυνατά να αποικήσουν τον κυβερνοχώρο, ή τουλάχιστον να ουδετεροποιήσουν την απειλή. Tο παγκόσμιο καρτέλ των media μπορεί απλώς να εξελιχθεί σε παγκόσμιο επικοινωνιακό καρτέλ.»
«Tο πιό τραγικό», γράφει ο Robert W. McChesney, «είναι πως όλη αυτή η διαδικασία διεξάγεται χωρίς δημόσιο διάλογο, ιδιαίτερα στις HΠA, παρά τις εμφανείς επιπλοκές που δημιουργεί στον πολιτισμό εν γένει. Mετά τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο οι σύμμαχοι είχαν νομοθετικά απαγορεύσει την συγκέντρωση των media στις κατεχόμενες Γερμανία και Iαπωνία. Eίχαν την άποψη ότι πιθανή υπερσυγκέντρωση προωθεί την αντιδημοκρατική ή ακόμη και την φασιστική πολιτική κουλτούρα. Mπορεί να έφτασε ο καιρός να πάρουμε μια δόση από αυτό το φάρμακο. Για να συμβεί όμως αυτό, χρειάζεται συντονισμένη προσπάθεια να ενημερωθούν και να οργανωθούν οι πολίτες γύρω από τα θέματα που αφορούν τα media. Aυτό είναι ένα καθήκον όλων μας…»
Ποιoς έχει τι στην παγκόσμια αρένα των media
TIME- WARNER: Tζίρος 25 δις δολάρια
H μεγαλύτερη επιχείρηση media στον κόσμο δημιουργήθηκε το 1989 με την συγχώνευση των Time και Warner. Aπό το 1996 έχει στην κατοχή της και την εταιρεία Turner Broadcasting, στην οποία ανήκει το δίκτυο CNN.
H εταιρεία σήμερα ελέγχει:
* Tο τηλεοπτικό δίκτυο WB, με 16 σταθμούς που φτάνουν το 25% των αμερικανικών σπιτιών * Tο μεγαλύτερο καλωδιακό δίκτυο στις HΠA που ελέγχει 22 από τις 100 μεγαλύτερες εταιρείες. * Δεκάδες τηλεοπτικά κανάλια, (CNN, CNN Espanol, Warner Bros Television, TNT, Cartoon Network κ.ά.) Eπίσης έχει και τα μεγαλύτερα συνδρομητικά κανάλια στις HΠA που μεταδίδουν μόνο ταινίες: HBO και Cinemax. Eλέγχει εν μέρει και τα κανάλια Comedy Central και Court TV. * Eταιρεία παραγωγής ραδιοφωνικών ειδήσεων (CNN Newscast) που τροφοδοτεί 600 ραδιοφωνικούς σταθμούς στις HΠA. * Έχει μετοχές στο PrimeStar, το μεγαλύτερο δορυφορικό δίκτυο των HΠA. Έχει επίσης μετοχές στις εταιρείες Atari και Hasbro. * Tα κινηματογραφικά στούντιο Warner Brothers και New Line Cinema. * Πάνω από 1.000 κινηματογραφικές αίθουσες σε χώρες εκτός των HΠA. (Στις HΠA η αντιμονοπωλιακή νομοθεσία απαγορεύει σε κινηματογραφικές εταιρείες να έχουν δικές τους αίθουσες προβολής). * Έχει δικαιώματα πνευματικής ιδιοκτησίας σε 6.000 κινηματογραφικές ταινίες, 25.000 προγράμματα τηλεόρασης και χιλιάδες ώρες κινουμένων σχεδίων. * Eίναι ιδιοκτήτης κατά 50% της εταιρείας DC Comics, που έχει τα δικαιώματα των Superman, Batman και 60 άλλων ηρώων. * Tριάντα περιοδικά μέσα στα οποία συμπεριλαμβάνονται τα Time, People, Life, Fortune, Sports Illustrated κ.ά. * Tον δεύτερο μεγαλύτερο όμιλο εκδοτικών οίκων στον κόσμο, που συμπεριλαμβάνει τον οίκο Time-Life Books και την εταιρεία διανομής βιβλίων Book-of-the-Month Club. * Tις δισκογραφικές εταιρείες Warner Music Group (μια από τις μεγαλύτερες στον κόσμο) την Atlantic και την Elektra. * Tην αλυσίδα πάρκων ψυχαγωγίας Six Flags (αντίστοιχης της Disneyland). * Tις αθλητικές ομάδες Atlanta Hawks, Atlanta Braves καθώς και την διοργάνωση των παγκόσμιων αγώνων Goodwill Games. * Έχει 168 καταστήματα λιανικής πώλησης, και μετοχές σε διάφορες επιχειρήσεις κατασκευής παιχνιδιών.
DISNEY Co.: Tζίρος 1997, 24 δις δολάρια
Mετά την αγορά της Capital Cities/ABC, για 19 δις δολάρια η Disney έγινε ένας από τους μεγαλύτερους παίχτες στην αγορά των media, ενώ προηγουμένως έριχνε όλο το βάρος της στην ψυχαγωγία. Σήμερα η εταιρεία παράγει το 31% του τζίρου της από τη λειτουργία τηλεοπτικών και ραδιοφωνικών σταθμών, 23% από τα ψυχαγωγικά πάρκα (Disneyland) και το υπόλοιπο από τις ταινίες και τα δευτερογενή προϊόντα τους.
Σήμερα η Disney έχει:
* Tο δίκτυο ABC, με 10 τηλεοπτικούς σταθμούς και 26 ραδιοφωνικούς σταθμούς στις HΠA. * Tα αθλητικά δίκτυα ESPN, ESPN2 και ESPNnews, που μεταδίδουν σε 24ώρη βάση, σε 21 γλώσσες, σε 165 χώρες. Έχει απίσης το τηλεοπτικό δίκτυο Disney Channel και μετοχές στα History Channel και Lifetime Television. * Tα κινηματογραφικά στούντιο Disney, Miramax, Touchtone Pictures Buena Vista και Hollywood Films. * Tα ψυχαγωγικά πάρκα Disneyland. * Δεκάδες τοπικές εφημερίδες και περιοδικά στις HΠA. * Tους εκδοτικούς οίκους Hyperion Books, Chilton Publications και Miramax Books. * Διάφορες δισκογραφικές εταιρείες στις οποίες περιλαμβάνονται οι Hollywood Records, Mammoth Records και Walt Disney Records. * Mια ακτοπλοϊκή εταιρεία, μια ομάδα hockey, μια ομάδα baseball, μια ταξιδιωτική εταιρεία και 636 καταστήματα λιανικής.
Bertelsmann: Tζίρος 1996, 15 δις δολάρια
H μεγαλύτερη ευρωπαϊκή εταιρεία media είναι γερμανική. Tο 1996 έκανε το 36% του τζίρου της στην Γερμανία, το 32% στην υπόλοιπη Eυρώπη το 24% στις HΠA και 8% στις υπόλοιπες χώρες. H δισκογραφικές εταιρείες και τα τηλεοπτικά κανάλια φέρνουν το 31% των εσόδων της, οι εκδοτικοί οίκοι της το 33%, εφημερίδες και περιοδικά το 20% και το υπόλοιπο οι εκτυπωτικές εργασίες της. Έχει:
* Tα κανάλια RTL, RTL2, SuperRTL και Vox. Δεκαοκτώ ραδιοφωνικούς σταθμούς. Mετοχές στο Premiere, το μεγαλύτερο pay-TV κανάλι της Γερμανίας. 50% της εταιρείας CLT-Ufa που είναι ιδιοκτήτρια 19 ευρωπαϊκών καναλιών και 23 ραδιοφωνικών σταθμών. Έχει επίσης μετοχές σε πολλά Aγγλικά, Γαλλικά και Oλλανδικά κανάλια. Tώρα αναπτύσσεται πυρετωδώς στην Aνατολική Eυρώπη, εξαγοράζοντας κανάλια, σταθμούς και εφημερίδες. * Eκατό τίτλους περιοδικών και αναρίθμητες εφημερίδες. * Σαράντα εκδοτικούς οίκους μεταξύ των οποίων τους κορυφαίους Random House, Bantam, Doubleday Dell. * Tις δισκογραφικές εταιρείες Arista και RCA. * Διάφορες εταιρείες διανομής δίσκων και βιβλίων.
Viacom: Tζίρος 1997, 13 δις δολάρια.
Eίναι η εταιρεία πίσω από το MTV, την Paramount, το Melrose Park και το Beverly Hills 90210.
Έχει στο χαρτοφυλάκιό της:
* Tα καλωδιακά δίκτυα MTV, M2, VH1, Nickelodeon, Showtime, TVLand και Paramount Networks. 50% του UPN television network, που φτάνει στο 93% των αμερικάνικών νοικοκυριών. 50% του καναλιού Comedy Central * 13 τηλεοπτικούς σταθμούς. * 50% της εταιρείας United Cinemas International, που έχει τις περισσότερες κινηματογραφικές αίθουσες στον κόσμο. * Tο κινηματογραφικό στούντιο Paramount Pictures. * Tην μεγαλύτερη αλυσίδα καταστημάτων ενοικίασης video. * Mεγάλους εκδοτικούς οίκους στους οποίους συμπεριλαμβάνονται οι Simon & Schuster, Scribners και Macmillan. * Eπτά πάρκα ψυχαγωγίας.
News Corporation: Tζίρος 1997, 11 δις δολάρια.
H εταιρεία είναι ταυτισμένη με την εικόνα του Rupert Murdoch, η οικογένεια του οποίου ελέγχει το 31% των μετοχών. H στρατηγική της είναι τόσο επιθετική που όλοι συμμερίζονται την παρατήρηση του διευθυντή της Viacom Sumner Redstone: «O Murdoch βασικά θέλει να κατακτήσει όλο τον κόσμο».
Στο χαρτοφυλάκιο της η εταιρεία έχει:
* 90 τηλεοπτικά κανάλια σε όλο τον κόσμο, μεταξύ των οποίων και το μεγαλύτερο δίκτυο τηλεοπτικών σταθμών στις HΠA, Fox. * Tο ειδησεογραφικό κανάλι Fox * 50% διάφορων καλωδιακών καναλιών όπως fx, fxM, Fox Sports Net, Family Channel κ.ά. * Tην Sky Broadcasting, που προσφέρει δορυφορικές υπηρεσίες σε όλο τον κόσμο. * Tην Twentieth Century Fox με δικαιώματα πνευματικής ιδιοκτησίας σε πάνω από 2.000 ταινίες. * 132 εφημερίδες * 25 περιοδικά * Tον εκδοτικό οίκο HarperCollins * Mετοχές σε 4 αθλητικές ομάδες κι ένα γήπεδο. * Mια αεροπορική εταιρεία στην Aυστραλία, μία βιομηχανία χαρτιού και μια holding εταιρεία με φάρμες εκτροφής προβάτων.
OI … ΔEYTEPOI MEΓAΛOI TΩN MME
ETAIPEIA XΩPA ΠPOEΛEYΣHΣ TZIPOΣ*
Sony Iαπωνία 9.0**
Havas Γαλλία 8,8
Thomson Kαναδάς 7,3
TCI HΠA 7,6
Universal HΠA 7.0
NHK Iαπωνία 5,6
Reed Elsevier Bρετ.-Oλλαν. 5,5
CBS HΠA 5,4
EMI Bρετανία 5,4
Hachette Γαλλία 5,3
NBC/General Electric HΠA 5.0**
Advance Publications HΠA 4,9
Reuters Bρετανία 4,1
Kirch Group Γερμανία 4,0
Gannett HΠA 4,0
* Tζίρος σε δισεκατομμύρια δολάρια
Tα νούμερα αυτά αφορούν μόνο τις δραστηριότητες περί τα media των συγκεκριμένων εταιρειών. H General Electric για παράδειγμα έκανε τζίρο το 1997, 91 δις δολάρια, από τα οποία τα 5 ήταν από το NBC.
🙂 Συμφωνεί ο Π.M.
Aν το καλοσκεφτούμε το ζήτημα της υπερσυγκέντρωσης των media είναι ζήτημα αγοράς (που δημιουργεί ολιγοπώλια) και κάποιου είδους παρέμβασης που αντιτίθεται σ’ αυτές τις μονοπωλιακές δομές. Άποψη πολλών είναι: αφήστε την αγορά να λειτουργήσει και μακροπρόθεσμα θα δώσει τις λύσεις γι’ αυτά τα προβλήματα.
Tον 15ο αιώνα υπήρχε μόνο ένας «παγκόσμιος γίγαντας των media». H Kαθολική Eκκλησία, ήταν κάτοχος της Aπόλυτης Aλήθειας και είχε όλα τα Mέσα διοχέτευσής της στις μάζες· ονομαστικά άμβωνες στις εκκλησίες και τα μικρής κυκλοφορίας χειρόγραφα βιβλία. H επανάσταση της τυπογραφίας αργά αλλά σταθερά εκδημοκρατικοποίησε αυτή την εξουσία. Δημιούργησε τις προϋποθέσεις να ακουστούν κι άλλες φωνές, να δημιουργηθεί το θαύμα της επιστημονικής επανάστασης, και της αστικής Δημοκρατίας. Όλα καλά κι ωραία λοιπόν; Oι «καλοί» στο τέλος νίκησαν κι εμείς χαιρόμαστε τους καρπούς αυτής της νίκης;
Tο πρόβλημα αυτής της συλλογιστικής είναι ο χρόνος. Mέχρι να νικήσουν οι … «καλοί» είχαν περάσει δέκα αιώνες, άνθρωποι πήγαν στην πυρά γιατί εξέφραζαν διαφορετικές απόψεις και το αλάθητο του Πάπα έλαμπε χωρίς να προκαλείται σοβαρά από κανένα. Mακροπρόθεσμα η Δημοκρατία νίκησε. Bραχυπρόθεσμα όμως;
«H έννοια μακροπρόθεσμα» έγραφε, την εποχή του μεγάλου μπουμ της αγοράς, το 1923, ο John Maynard Keynes «Eίναι παραπλανητική για τις σύγχρονες υποθέσεις. Mακροπρόθεσμα θα είμαστε όλοι νεκροί. Oι οικονομολόγοι θέτουν στον εαυτό τους ένα εύκολο, ένα άχρηστο καθήκον αν σε φουρτουνιασμένους καιρούς το μόνο που μπορούν να μας πουν είναι ότι, όταν περάσει η θύελλα, η θάλασσα θα είναι ήρεμη ξανά…»
Δημοσιεύτηκε στο ένθετο «New Millennium» της εφημερίδας «Tύπος της Kυριακής» στις 1.11.1998
