Δεν γνωρίζουμε αν γκρεμίστηκε κανένα τείχος, αλλά η αλήθεια είναι ότι δεν είδαμε ορδές πολιτών να τρέχουν αλλάζοντας σε κρατικοπαρεμβατικούς παραδείσους, όπως είδαμε να γίνεται το 1989 από την κομμουνιστική Ευρώπη στην καπιταλιστική Δύση.
Δεν γνωρίζουμε αν γκρεμίστηκε κανένα τείχος, αλλά η αλήθεια είναι ότι δεν είδαμε ορδές πολιτών να τρέχουν αλλάζοντας σε κρατικοπαρεμβατικούς παραδείσους, όπως είδαμε να γίνεται το 1989 από την κομμουνιστική Ευρώπη στην καπιταλιστική Δύση. Δεν είδαμε κανένα να καταφεύγει στις αλώβητες από την κρίση χώρες, όπως είναι η Κούβα ή η Βόρειος Κορέα. Ως γνωστόν εκεί οι άνθρωποι δεν ανησυχούν για τις καταθέσεις τους (επειδή δεν έχουν) ούτε για τα χαρτοφυλάκιά τους (επειδή δεν υπάρχουν).
Η αλήθεια είναι ότι πολλοί αδημονούσαν να δουν αυτή την κρίση. Και ενώ κάνεις δεν γνωρίζει ακόμη το βάθος και το εύρος της πολλοί έσπευσαν να εκδώσουν τα αποτελέσματα της νεκροψίας του καπιταλισμού. «Είδατε τι κάνει η θεοποίηση των αγορών;», ρωτούν ρητορικά. Αλλά πάλι, για ποια ακριβώς «θεοποίηση» μιλάμε; Παρά τον παγκόσμιο θρίαμβο του καπιταλισμού δεν είδαμε πουθενά ανδριάντες του Ανταμ Σμιθ στις πλατείες, ούτε εικονίσματα του Μίλτον Φρίντμαν σε δημόσια (ή έστω ιδιωτικά) κτίρια όπως γινόταν με τη μορφή των Μαρξ και Ενγκελς στις αλήστου μνήμης σοσιαλιστικές χώρες. Παρά την υποτιθέμενη θεοποίηση της νεοφιλελεύθερης σκέψης ο Φρίντριχ Χάγιεκ είναι άγνωστος ακόμη και στα πανεπιστήμια, ενώ η σκέψη του Λένιν ήταν υποχρεωτικό μάθημα στα δημοτικά του ανατολικού μπλοκ (συνεχίζει να είναι σε πολλά ελληνικά ΑΕΙ). Οπότε πόσο σοβαρά μπορούμε να πάρουμε τα πομπώδη περί «απόλυτης κυριαρχίας της νεοφιλελεύθερης ιδεολογίας» και «επιβολής της μονοδιάστατης σκέψης»;
Η αλήθεια επίσης είναι ότι πολλοί αδημονούν να δουν το τέλος του καπιταλισμού. Το χειρότερο είναι ότι το βλέπουν κάθε τρεις και λίγο. Ετσι πριν από έναν αιώνα το έβλεπαν στην εξέγερση των εργατικών μαζών. Οταν το προλεταριάτο δεν τους έκανε την χάρη, άρχισαν να διακρίνουν το τέλος του καπιταλισμού στον «αντιιμπεριαλιστικό αγώνα» των αποικιοκρατούμενων εθνών. Οταν και αυτές οι νέες χώρες δημιούργησαν χρηματιστήρια, το τέλος του καπιταλισμού θα ερχόταν από τα «όρια της ανάπτυξης», όπως διατυπώθηκαν το 1973 από τη Λέσχη της Ρώμης. Αφού ξεπεράστηκαν κι αυτά τα όρια, το τέλος προβλέφθηκε λόγω πείνας: πέρσι η άνοδος της τιμής των τροφίμων σκόρπισε ρίγη συγκίνησης για την «επανάσταση των πεινασμένων» που βρισκόταν προ των πυλών. Και αν ο καπιταλισμός τη γλιτώσει από την πείνα η αύξηση της παραγωγής τροφίμων θα τον γκρεμίσει για οικολογικούς λόγους. Μονά ζυγά, δηλαδή, ο καπιταλισμός θεωρητικά είναι χαμένος ή «έτσι κι αλλιώς η γη θα γίνει κόκκινη» -άσχετα αν οι μόνες «κόκκινες χώρες» που είδαμε μέχρι σήμερα ήταν κόκκινες από αίμα.
Η μεγάλη αλήθεια είναι ότι τελικά ο καπιταλισμός θα υπερβεί κι αυτή την κρίση. Οχι γιατί είναι καλύτερος, αλλά γιατί οι άνθρωποι είναι ελεύθεροι να το κάνουν.
Δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα «Καθημερινή» στις 2.11.2008
