Η ιστορία διδάσκει ότι όποτε οι φιλόσοφοι αναμείχθηκαν με την εξουσία, σε κακό τους βγήκε. Και στους ίδιους και στη φιλοσοφία.
Μπορεί να το είπε ποιητικά, αλλά εξέφρασε μια μεγάλη αλήθεια ο πρύτανης του Πανεπιστημίου Αθηνών κ. Θεοδόσης Πελεγρίνης όταν παλιότερα δήλωνε: «Ως πρύτανης προσπαθώ να δώσω μιαν άλλη διάσταση στον θεσμό… Για μένα η φράση εξουσιάζω αναλύεται ως “έξω η εξουσία”». Το πρόβλημα με τη λογική «έξω η εξουσία» είναι ότι η διοίκηση ενός πανεπιστημίου -και μάλιστα ενός μεγαθηρίου, όπως είναι το Καποδιστριακό- κάνει αναγκαστική την άσκηση εξουσίας. Η ίδια η ζωή οδηγεί τους διοικούντες να λάβουν αποφάσεις τις οποίες αναγκαστικά να πρέπει να επιβάλουν. Διοίκηση, χωρίς την άσκηση εξουσίας είναι ουτοπία, σαν αυτές που διδάσκει στους φοιτητές του ο κ. Πελεγρίνης, αλλά όπως και ο ίδιος ξέρει, ουδέποτε λειτούργησε.
Η ιστορία διδάσκει ότι όποτε οι φιλόσοφοι αναμείχθηκαν με την εξουσία, σε κακό τους βγήκε. Και στους ίδιους και στη φιλοσοφία. Ο Πλάτων ντροπιάστηκε πηγαίνοντας δύο φορές στις Συρακούσες για να καθοδηγήσει τον Τύραννο Διονύσιο και ο Μάρτιν Χάιντεγκερ κουβαλάει πάντα το άγος της διάσημης ομιλίας που έκανε κατά την ανάληψη των καθηκόντων της πρυτανείας στο Πανεπιστήμιο Freiburg, ομιλία που ήταν ένας ύμνος για τα έργα και τις ημέρες του Αδόλφου Xίτλερ.
Ομως, υπάρχει μια αλήθεια που εξέφρασε διά των λόγων του, αλλά και διά των έργων και παραλείψεών του ο κ. Πελεγρίνης. Αυτή είναι ότι κατά κανόνα οι καθηγητές δεν μπορούν να ασκήσουν διοίκηση. Αλλιώς έχουν μάθει και άλλη είναι η δουλειά τους. Για να το πούμε σχηματικά: Οι διανοούμενοι ασκούν την τέχνη του ιδανικού. Οι διοικούντες (όπως είναι οι πολιτικοί) την τέχνη του εφικτού. Οταν αναμειγνύεται το ιδανικό με το εφικτό στη διοίκηση έχουμε στην καλύτερη περίπτωση ποίηση (σαν «έξω η εξουσία» του κ. Πελεγρίνη) και στη χειρότερη τα προβλήματα γίνονται εκρηκτικά. Αυτό ζήσαμε την περασμένη εβδομάδα με την κατάληψη της Νομικής από αριστεριστές προκειμένου να φιλοξενήσουν κάποιους δυστυχείς μετανάστες σε «ξένο αχερώνα». Αυτό το έλλειμμα διοίκησης των ΑΕΙ δεν διαπιστώνεται μόνο όταν κυβερνούν φιλόσοφοι και κακώς ο σαρκασμός επικεντρώνεται στο πρόσωπο του κ. Πελεγρίνη. Και ο προηγούμενος πρύτανης, ο ιατρός κ. Χρήστος Κίττας, παραιτήθηκε δύο φορές λόγω αδυναμίας άσκησης της ενδεδειγμένης εξουσίας που απαιτεί η διοίκηση. Επιπλέον: η κατάσταση όλων των πανεπιστημιακών ιδρυμάτων μαρτυρεί το έλλειμμα διοίκησής τους. Και αυτό το έλλειμμα δεν οφείλεται μόνο στο στρεβλό νομοθετικό πλαίσιο…
Τα παραπάνω, φυσικά, δεν σημαίνουν ότι ένας πανεπιστημιακός δεν μπορεί εξ ορισμού να ασκήσει διοίκηση. Από τους πολλούς καθηγητές που ανέλαβαν θέσεις στην κυβέρνηση ή στον κρατικό μηχανισμό κάποιοι (λίγοι, ομολογουμένως) διακρίθηκαν. Πολλαπλώς, όμως, ισχύει το αντίστροφο. Το αίτημα της ακαδημαϊκής κοινότητας να αναλαμβάνουν μόνο πανεπιστημιακοί και τα διοικητικά καθήκοντα περιορίζει δραματικά τις πιθανότητες της καλής διοίκησης. Κι αυτό για δυόμισι λόγους: 1) Οι πανεπιστημιακοί είναι υποσύνολο των δυνάμει μάνατζερ των ΑΕΙ. 1α) Οι πανεπιστημιακοί που μπορούν να ασκήσουν διοίκηση είναι μικρό υποσύνολο των πανεπιστημιακών. 2) Αναγκαστικά, μεταξύ των πανεπιστημιακών δημιουργούνται σχέσεις και πελατειακά δίκτυα που υπονομεύουν την άσκηση της διοίκησης. Απαιτείται ένα σύστημα ελέγχου και ισορροπιών και στη διαχείριση των ΑΕΙ συν τη λογοδοσία στο κοινωνικό σύνολο που πληρώνει. Στο κάτω κάτω της γραφής, στα ΑΕΙ διδάσκεται και μια άλλη έννοια. Αυτή του «καταμερισμού της εργασίας». Δεν είναι απλή θεωρία· λύνει προβλήματα.
Δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα «Καθημερινή» στις 6.2.2011
