Antony Giddens: Τώρα υπάρχει η δεύτερη συζήτηση για την παγκοσμιοποίηση, η οποία μάλιστα δεν περιορίζεται στην ακαδημαϊκή κοινότητα. Έχει βγει στους δρόμους…
«Μια από τις μεγαλύτερες διαμάχες των ημερών μας αφορά το θέμα της παγκοσμιοποίησης. Αυτό είναι εκπληκτικό, επειδή 10 χρόνια πριν ήταν πολύ δύσκολο να πεισθούν οι άνθρωποι να το συζητήσουν ή έστω να χρησιμοποιήσουν την έννοια «παγκοσμιοποίηση». Τώρα, μια δεκαετία αργότερα, όλοι την χρησιμοποιούν. Υπάρχει συνεχώς στις εφημερίδες. Οι πολιτικοί μιλούν γι’ αυτή. Οι επιχειρηματίες. Ολόκληρη η συζήτηση για την παγκοσμιοποίηση έχει παγκοσμιοποιηθεί, κι αυτό δείχνει ότι βρισκόμαστε σε μια περίοδο έντονης δραματικής αλλαγής. Όταν έχεις μια έννοια που προέρχεται από το πουθενά και βρίσκεται παντού είναι φυσικό να γίνει συζήτηση γι’ αυτή, έντονη συζήτηση στην οποία μπορούμε να διακρίνουμε δύο φάσεις.»
Ο καθηγητής του LSE Antony Giddens, είχε ασχοληθεί με το φαινόμενο της παγκοσμιοποίησης χρόνια πριν γίνει της μόδας. Έχει γράψει κι ένα βιβλίο για το θέμα. Η συζήτηση λοιπόν με τον αρχισυντάκτη της ηλεκτρονικής επιθεώρησης «Εdge» John Brockman λίγο πριν την Γένοβα έχει εξαιρετικό ενδιαφέρον.
«Υπάρχει η παλιά συζήτηση περί παγκοσμιοποίησης» λέει ο Antony Giddens, «η οποία έχει να κάνει με το πόσο διαφέρει ο κόσμος μας από εκείνον του τέλους του 19ου αιώνα. Στα τέλη του περασμένου αιώνα υπήρχε μεγάλη τεχνολογική αλλαγή. Υπήρχαν ανοιχτές αγορές. Είχαμε εμπόριο συναλλάγματος. Είχαμε μεγάλη μετανάστευση. Δεν υπήρχαν άκαμπτα σύνορα μεταξύ των χωρών. Οι άνθρωποι δεν χρειαζόταν διαβατήρια για πολλά ταξίδια. Έτσι πολλοί θεώρησαν πως η τωρινή παγκοσμιοποίηση είναι μια επανάληψη εκείνης του 19ου αιώνα. Η συζήτηση αυτή έχει λήξει. Μπορούμε να είμαστε σίγουροι ότι η τωρινή φάση της παγκοσμιοποίησης δεν είναι απλώς μια επανάληψη εκείνης του 19ου αιώνα. Η τωρινή παγκοσμιοποίηση είναι πολύ πιο έντονη. Η τεχνολογία πολύ πιο εξελιγμένη. Πριν δεν υπήρχε παγκόσμιες αγορές χρήματος. Οι τελευταίες εκτιμήσεις δείχνουν ότι σήμερα τριγυρίζουν την υφήλιο καθημερινά περί τα 2 τρις δολάρια.
Τώρα υπάρχει η δεύτερη συζήτηση για την παγκοσμιοποίηση, η οποία μάλιστα δεν περιορίζεται στην ακαδημαϊκή κοινότητα. Έχει βγει στους δρόμους, όπως είδαμε στο Σιάτλ, στην Ουάσιγκτον, στο καρναβάλι κατά του καπιταλισμού στο Λονδίνο και όμοιες εκδηλώσεις σε ολόκληρο τον κόσμο.
Αυτή η δεύτερη συζήτηση δεν έχει στο επίκεντρο το ερώτημα αν υπάρχει παγκοσμιοποίηση. Έχει να κάνει με τις επιπτώσεις της, και με το πλαίσιο που μπορεί να δημιουργηθεί ώστε να χωρέσει στην παγκόσμια κοινότητα. Η παγκοσμιοποίηση είχε θετικά αποτελέσματα παράγοντας ένα πολύ πιο συνδεδεμένο κόσμο. Πρέπει να μάθουμε πως να τιθασεύουμε αυτά τα πράγματα, να μετατοπιστούμε από τις πολιτικές θέσεις που ήταν κυρίαρχες στο παρελθόν και πρέπει να παράγουμε πολιτική η οποία θα μας επιτρέψει να δημιουργήσουμε μια κοινωνία χωρίς αποκλεισμούς, σε τοπικό, εθνικό και παγκόσμιο επίπεδο. Θα πρέπει να δαμάσουμε αυτές τις διαδικασίες για την βελτίωση της θέσης των ανθρώπινων όντων.
Πιστεύω ότι αυτό μπορεί να γίνει, αλλά πιστεύω επίσης ότι πρέπει να γίνουν πολλά επειδή στην πρώτη φάση της παγκοσμιοποίησης – στα τέλη του 19ου αιώνα – υπήρξαν πολλές ελπίδες για στιγμιαία μεταμόρφωση. Τότε οι άνθρωποι πίστεψαν πως τελείωσαν οι πόλεμοι. Πίστεψαν ότι εξαλείφονται οι διαχωρισμοί. Νόμισαν πως δημιουργούσαν μια παγκόσμια δίκαιη κοινωνία. Στην πραγματικότητα όμως η ιστορία του 20ου αιώνα ήταν ακριβώς το αντίθετο από τις προσδοκίες. Τώρα έχουμε την ευκαιρία να κάνουμε αυτό στο οποίο απέτυχε ο 20ος αιώνας και το βασικό μας καθήκον είναι να σύρουμε την ιστορία του 21ου αιώνα μακριά από τον 20ο.
Εdge: Πως επηρεάζει τους θεσμούς μας η εξελισσόμενη παγκοσμιοποίηση; Τι σημαίνει για τους κοινωνικούς θεσμούς;
Giddens: Πρώτα απ’ όλα πρέπει να κατανοήσουμε καλά τι ακριβώς σημαίνει η παγκοσμιοποίηση. Έχω την αίσθηση ότι πολλοί άνθρωποι που συμμετέχουν στο διάλογο – συμπεριλαμβανομένων κάποιων που βρίσκονται στους δρόμους – δεν κατανοούν επαρκώς τι είναι η παγκοσμιοποίηση. Την βλέπουν μόνο ως μια παγκόσμια αγορά, απλώς ως εντατικοποίηση των χρηματιστηριακών αγορών. Αυτό είναι λάθος.
Η παγκοσμιοποίηση δεν είναι κατ’ εξοχήν οικονομική διαδικασία. Δεν καθοδηγείται αποκλειστικά από την παγκόσμια αγορά. Η δύναμη που σπρώχνει τη νέα παγκοσμιοποίηση είναι η επανάσταση στις τηλεπικοινωνίες. Αν θέλουμε να δούμε το τεχνολογικό σημείο καμπής, θα το βρούμε στα τέλη της δεκαετίας του 1960, αρχές του 1970 την πρώτη φορά που ένας δορυφόρος τηλεπικοινωνιών έκανε δυνατή την στιγμιαία επικοινωνία μεταξύ δύο απομακρυσμένων περιοχών του κόσμου. Για μένα αυτό άλλαξε λίγο πολύ ολόκληρη την ιστορία των τελευταίων χρόνων του 20ου αιώνα.
Δείτε για παράδειγμα την παρακμή της Σοβιετικής Ένωσης. Αυτή είχε να κάνει με το γεγονός ότι η ΕΣΣΔ δεν μπορούσε να ανταγωνιστεί σε ένα νέο είδος κοινωνίας και οικονομίας που δημιουργεί ο παγκόσμιος ηλεκτρονικός κόσμος. Η Σοβιετική Ένωση ήταν πολύ ανταγωνιστική στην παλιά βιομηχανική οικονομία, αλλά δεν ήταν ανταγωνιστική στη νέα παγκοσμιοποιημένη, αβαρή οικονομία. Ούτε η πολιτική διαδικασία της ΕΣΣΔ ήταν η κατάλληλη, επειδή σε μια εποχή έντονης επικοινωνίας η ήπια εξουσία τείνει να αντικαταστήσει τη σκληρή. Η ιεραρχική αυταρχική εξουσία που η πρώην ΕΣΣΔ τέλεια εκπροσωπούσε γίνεται δυσλειτουργική σε ότι αφορά την αποτελεσματική διαχείριση ή την αποτελεσματική πολιτική. Μιλάμε για τρομαχτικές αλλαγές, κλειδί των οποίων είναι η μεταμόρφωση των επικοινωνιών.
Εdge: Τι ρόλο έπαιξε η πληροφορική σε όλη αυτή τη διαδικασία;
Giddens: Μιλάτε για το πάντρεμα των επικοινωνιών με τους υπολογιστές. Για παράδειγμα δεν θα μπορούσατε να έχετε χρηματαγορές 24 ώρες χωρίς το πάντρεμα των παγκόσμιων δορυφορικών επικοινωνιών και της πληροφορικής, που είναι μια από τις βασικές συγκλίσεις της εποχής μας. Αλλά όπως γνωρίζετε υπάρχουν νέες συγκλίσεις μεταξύ επικοινωνιών, πληροφορικής, και βιολογίας κι αυτή μοιάζει να είναι η επόμενη διαδικασία τεχνολογικής μεταμόρφωσης.
Παρ’ όλα αυτά δεν πρέπει να πιστέψουμε ότι όλη η διαδικασία αυτή κινείται αποκλειστικά από την τεχνολογία, και ας μην φανταστούμε ότι η τεχνολογία είναι ο κινητήριος μοχλός του εαυτού της, ούτε ότι η τεχνολογία είναι γραμμική στην εξέλιξή της, ότι δηλαδή το μέλλον θα μοιάζει με το παρόν. Η Ιστορία κινείται διαλεκτικά · μας εκπλήσσει. Το μέλλον δεν είναι γραμμικό. Θα έχετε πολλά είδη αντιδράσεων σε αυτές τις τεχνολογίες, κάποιες εχθρικές, κάποιες θα παράγουν νέες τεχνολογίες, πολλές απρόβλεπτες. Είναι χαρακτηριστικό της εποχής μας ότι μεγάλα γεγονότα, όπως αυτό που προανέφερα (η παρακμή της Σοβιετικής Ένωσης) ήρθαν απρόβλεπτα. Κανείς δεν προείδε με ακρίβεια αυτό που έγινε στην ΕΣΣΔ, ακόμη και οι άνθρωποι που ξόδεψαν ολόκληρη τη ζωή τους μελετώντας την Σοβιετική Ένωση και την Ανατολική Ευρώπη. Ζούμε σε ένα κόσμο τέτοιων απρόβλεπτων αλλαγών κι αυτό είναι πολύ σημαντικό να το κατανοήσουν οι άνθρωποι που ασχολούνται με την τεχνολογία. Νιώθω και οι ίδιοι σκέφτονται γραμμικά κι αυτό είναι μεγάλο λάθος…
Ο Antony Giddens…
…είναι διευθυντής του London School of Economics and Political Science από το 1997. Προηγουμένως ήταν καθηγητής Κοινωνιολογίας στο King’s College του Cambridge. Έχει γράψει 34 βιβλία τα πιο γνωστά των οποίων είναι «Ο Τρίτος Δρόμος: Η ανανέωση της Σοσιαλδημοκρατίας» (στα ελληνικά εκδόσεις Πόλις), « The Third Way and It’s Critics» (Ο Τρίτος Δρόμος και οι επικριτές του), και το «Runaway World : How Globalization is Reshaping Our Lives» (Κόσμος φυγάς: Πως η Παγκοσμιοποίηση μεταβάλλει την ζωή μας). Είναι ο κατεξοχήν θεωρητικός της νέας κεντροαριστεράς και ο άνθρωπος που επηρέασε με τις ιδέες του τον βρετανό πρωθυπουργό Τόνι Μπλερ, στη μεταμόρφωση του Εργατικού Κόμματος της Γηραιάς Αλβιώνος.
Δημοσιεύτηκε στο ένθετο «New Millennium» της εφημερίδας «Tύπος της Kυριακής» στις 29.7.2001
