Δεν ήταν ο τυφώνας της Μιανμάρ φονικός. Το δικτατορικό της καθεστώς είναι.
Δεν ήταν ο τυφώνας της Μιανμάρ φονικός. Το δικτατορικό της καθεστώς είναι. Ας μην θυμηθούμε μόνο την άγρια καταστολή της εξέγερσης του πληθυσμού (με άγνωστο αριθμό νεκρών) που έκανε πριν από μερικούς μήνες. Ας δούμε την εσκεμμένη αποτυχία του καθεστώτος να προειδοποιήσει τον πληθυσμό για την επικείμενη καταστροφή. Η Μετεωρολογική Υπηρεσία της Ινδίας είχε προειδοποιήσει για τον κυκλώνα 48 ώρες προτού φτάσει στις ακτές, αλλά οι Αρχές δεν έλαβαν κάποιο έκτακτο μέτρο. Απέφυγαν να εκδώσουν δελτία έκτακτης ανάγκης γιατί προφανώς μια μετακίνηση των κατοίκων και η αντίστοιχη αναταραχή θα αποσταθεροποιούσε το καθεστώς. Αλλά ακόμη και ύστερα από 23.000 νεκρούς και 41.000 αγνοούμενους, οι στρατοκράτες της Μιανμάρ δεν έβαλαν μυαλό. Καθυστερούν τις ειδικές αποστολές των Ηνωμένων Εθνών για την αποτίμηση της κατάστασης, εκδίδοντας ειδικές βίζες με φειδώ.
Δεν είναι η πρώτη φορά που γίνεται αυτό. Πριν από 22 χρόνια το δικτατορικό καθεστώς της ΕΣΣΔ απέφυγε να ενημερώσει τους κατοίκους της Ουκρανίας -αλλά και της Ευρώπης- για το πυρηνικό ατύχημα που μακροπρόθεσμα στοίχισε 4.000 ζωές.
Στη λαϊκή φαντασία υπάρχει ο μύθος των αποτελεσματικών αυταρχικών καθεστώτων. Για πολλούς η δημοκρατία είναι αργόσυρτη και ως εκ τούτου αναποτελεσματική: Εχει πολλές διαδικασίες ελέγχων και ισορροπιών της εξουσίας. Δεν καταφέρνει να φτάνουν τα τρένα στην ώρα τους – εκτός του γεγονότος ότι οι μηχανοδηγοί πολλάκις απεργούν. Οι ηγέτες με πυγμή και χωρίς σεβασμό στις δημοκρατικές διαδικασίες χαίρουν εκτίμησης διότι «καταφέρνουν να δουλεύει το κράτος, σαν ρολόι». Η Δημοκρατία θεωρείται κάτι σαν αναγκαίο κακό: πληρώνουμε με όρους αποτελεσματικότητας την ελευθερία που χαιρόμαστε.
Η αλήθεια είναι ότι τα αυταρχικά ή και δικτατορικά καθεστώτα επιτυγχάνουν να φτάσουν τα τρένα στην ώρα τους. Οχι όλα, αλλά πολλά. Συνήθως κάνουν το κράτος -αλλά και την κοινωνία- «να δουλεύει σαν ρολόι». Εκεί ακριβώς βρίσκεται η αχίλλειος πτέρνα τους. Αυτό που μοιάζει αποτελεσματικό κρύβει τον σπόρο της καταστροφής. Οι κοινωνίες δεν μπορούν και δεν πρέπει να δουλεύουν «σαν ρολόγια.» Χρειάζεται να προσαρμόζονται διαρκώς στις μεταβαλλόμενες συνθήκες – οικονομικές, κοινωνικές, ακόμη και περιβαλλοντικές. Να αντιδρούν στις απειλές και να αδράχνουν τις ευκαιρίες. Κι αυτό επιτυγχάνεται μόνο μέσα από διάλογο και συγκρούσεις συμφερόντων. Ετσι προειδοποιούμαστε για τις απειλές και διακρίνουμε τις ευκαιρίες. Μέσα από αντιπαραθέσεις και την αναγκαία χρονοτριβή βρίσκεται η καλύτερη δυνατή λύση. Η δημοκρατία μπορεί να έχει βραχυχρόνιο κόστος αποτελεσματικότητας, αλλά εξασφαλίζει μακροπρόθεσμα τις καλύτερες επιλογές.
Αντιθέτως, τα δικτατορικά ή και αυταρχικά καθεστώτα δημιουργούν ψευδαισθήσεις αποτελεσματικότητας. Δεν αντιμετωπίζουν τα προβλήματα, τα κρύβουν κάτω από το χαλί. Παγώνουν τις κοινωνίες στον ρυθμό του ρολογιού και στην ουσία απαγορεύουν την αλλαγή. Τα προβλήματα συσσωρεύονται μέχρι να καταλήξουν σε έκρηξη. Το τέλος κάθε δικτατορίας καταλήγει πάντα σε καταστροφή, είτε εθνική (όπως για παράδειγμα στην Κύπρο), είτε ανθρωπιστική (όπως στη Μιανμάρ), και συνηθέστερα κοινωνική.
Δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα «Καθημερινή» στις 10.5.2008
