Erratta: O “νόμος του Γκρίσαμ” δεν είναι τελικά του Γκρίσαμ.
Αντιθέτως με ότι διδάσκεται στα ελληνικά πανεπιστήμια ο περίφημος «νόμος του Γκρίσαμ» «το κακό νόμισμα διώχνει το καλό από την αγορά», (υπήρξε αναφορά στις «Απογραφές» 27.1.2005) δεν είναι του Sir Thomas Gresham (έμπορος και χρηματιστής του 16ου αιώνα). Η επιστολή του Δρ. Οικονομικών κ. Ιωάννη Καμάρα βάζει κάποια πράγματα στη θέση τους.
Αγαπητέ κ. Μανδραβέλη,
Σας διαβάζω κάθε μέρα και νομίζω ότι αυτό μου δίνει το δικαίωμα να επικοινωνώ μαζί σας και, ακόμα, να σχολιάζω τα γραφόμενά σας. Σας ευχαριστώ για την ανταπόκριση.
Τώρα, «πώς προέκυψε ο Gresham»
Καταρχάς πρέπει να σας πω ότι κι εγώ στην Ανωτάτη Εμπορική τα ίδια (που μάθατε κι εσείς στο Πανεπιστήμιο Αθηνών) είχα μάθει.
Όταν όμως έκανα μεταπτυχιακά στο Πανεπιστήμιο του Sussex (1967-1971), σε ένα Dictionary of Economic Terms διάβασα για τον Gresham’s Law και μεταξύ άλλων αναφερόταν ότι ο νόμος αυτός κακώς απεδόθη στον Gresham (έμπορος, χρηματιστής και οικονομικός σύμβουλος της Ελισάβετ της Α’) διότι αυτός απλώς τον εισήγαγε στην αγορά αλλά ποτέ δεν τον οικειοποιήθηκε. Έγραφε επίσης, ότι ο νόμος αυτός ήταν γνωστός από την εποχή της Αναγέννησης, αλλά η καταγωγή του πήγαινε πολύ πίσω, στους αρχαίους Έλληνες συγγραφείς και ανέφερε το όνομα του Αριστοφάνη (εγώ τότε νόμισα ότι έκανε λάθος και ότι ήθελε να πει Αριστοτέλη).
Όταν γύρισα στην Ελλάδα έψαξα σε όλα τα έργα του Αριστοφάνη και τον βρήκα στους «Βατράχους». Το απόσπασμα που σας διαβίβασα.
Συμπέρασμα: Οι Εγγλέζοι ήξεραν για την Αρχαία Ελλάδα περισσότερα από εμάς τους Έλληνες.
Σας χαιρετώ
Ιωάννης Δ. Καμάρας
Erratta: Πραγματικά στους «Βατράχους» (στίχοι 717-732) υπάρχει ο περιλάλητος «νόμος»: «Πολλές φορές έχομε την εντύπωση πώς η πόλη ετούτη έχει πάθει με τούς καλούς και τίμιους πολίτες της ότι παθαίνομε με το παλιό νόμισμα και με τα νέα λεφτά. Τα παλιά νομίσματα δηλαδή, πού δεν είναι κίβδηλα, πού θεωρούνται τα καλύτερα απ’ όλα, τα μόνα καλοκομμένα, που κουδουνίζουν όμορφα κι έχουνε πέραση παντού, και σ’ Έλληνες και σε βαρβάρους, δεν τα μεταχειριζόμαστε σε τίποτε, παρά χρησιμοποιούμε αυτά τα ελεεινά, χθεσινά και προχθεσινά χάλκινα και τόσο κακοκομμένα νομίσματα. Έτσι και με τούς πολίτες· αυτούς πού ξέρομε πώς είναι από καλή γενιά, πώς είν’ άνθρωποι σώφρονες και δίκαιοι και καλοί και τίμιοι… αυτούς τούς καταξευτελίζουμε… (και) μεταχειριζόμαστε σε όλα, αυτούς, πού πρωτύτερα η πόλη δεν θα τούς έκρινε κατάλληλους ούτε για αποδιοπομπαίους τράγους. Ελάτε τώρα, ανόητοι, αλλάξτε πια τους τρόπους, και τους χρήσιμους χρησιμοποιείστε πάλι.»
Τελικά και για την πλήρη αλήθεια ο «νόμος του Γκρίσαμ» υπήρξε και προ του Αριστοφάνη. Σύμφωνα με τον νομπελίστα οικονομολόγο Ρόμπερτ Μάντελ, πρωτοδιατυπώθηκε από τον ένα Αρχαϊκό Λυρικό Ποιητή, τον Θεόγνη από τα Μέγαρα (6ος π.Χ. αι.) ο οποίος ανέφερε ότι «κανείς δεν θα πάρει (στη συναλλαγή) το χειρότερο νόμισμα, όταν μπορεί να πάρει το καλύτερο».(R. Mundell: «Uses and Abuses of Gresham’s Law in the History of Money»).
Το περίεργο είναι ότι και ο υπογράφων (απόφοιτος της Οικονομικής Σχολής του Πανεπιστημίου Αθηνών), αλλά και ο Δρ. Ιωάννης Καμάρας (απόφοιτος της πάλαι ποτέ Ανωτάτης Εμπορικής) δεν μάθαμε ποτέ στα ελληνικά πανεπιστήμια ούτε για τον Θεόγνη, αλλά ούτε καν για τον Αριστοφάνη. Προφανώς διότι, όπως καταλήγει ο επιστολογράφος: «Οι Εγγλέζοι ήξεραν για την Αρχαία Ελλάδα περισσότερα από εμάς τους Έλληνες.»
Πάσχος Μανδραβέλης
Δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα «Απογευματινή» στις 31.1.2005
