Οι απολύσεις λειτουργούν σαν καμπανάκι που μας ξυπνούν από τον αυτάρεσκο λήθαργό μας, που θέλουν την ελληνική οικονομία να είναι σαν την Ελλάδα: Ποτέ να μην πεθαίνει.
Σε οποιαδήποτε άλλη χώρα, οι 150 απολύσεις από μία πολυεθνική εταιρεία όπως η «3Ε» (θυγατρική της «Κόκα-Κόλα») θα περνούσαν απαρατήρητες. Στο πλαίσιο αναδιάρθρωσης μιας εταιρείας και μιας ζωντανής οικονομίας, 150 απολύσεις είναι μια σταγόνα στον ωκεανό. Το ίδιο και 150 προσλήψεις. Οι εταιρείες διαρκώς αναδιαρθρώνονται, επειδή διαρκώς αλλάζουν οι συνθήκες μέσα στις οποίες λειτουργούν, όπως αλλάζουν και οι επιθυμίες των πελατών τους, δηλαδή η καταναλωτική συμπεριφορά όλων μας. Μόνο σε μια κομμουνιστική οικονομία όλα μένουν τεχνηέντως παγωμένα. Μπορεί να άλλαζαν οι επιθυμίες των καταναλωτών, αλλά μια σοσιαλιστική επιχείρηση που παρήγαγε καμπάνα- παντελόνια θα συνέχιζε να τα παράγει εσαεί, άσχετα αν τα ήθελαν οι υπήκοοί της (γιατί δεν μπορούμε να μιλήσουμε για πελάτες) είτε όχι.
Σε μια σοβαρή πολιτεία θα υπήρχε ένα αντιστοίχως σοβαρό κοινωνικό κράτος, το οποίο θα εξασφάλιζε στο ενδιάμεσο της αναδιάρθρωσης ?μεταξύ, δηλαδή, της απόλυσης και της επαναπρόσληψης? τους εργαζόμενους. Θα τους επανεκπαίδευε (με αυστηρές όμως, διαδικασίες, όχι όπως γίνεται τώρα στα διάφορα ΚΕΚ, ΙΕΚ κ.λπ.) και θα τους στήριζε οικονομικά μέχρι να ξαναβρούν δουλειά.
Μια σοβαρή κοινωνία θα έβλεπε αυτή την αναδιάρθρωση ως αναγκαία, ως μέρος της ζωής όπου όλα αλλάζουν. Ακόμη και οι επιχειρήσεις…
Στην Ελλάδα, όμως, η είδηση περί των επικείμενων 150 απολύσεων στην «3Ε» προκάλεσε σοκ. Έγινε πρωτοσέλιδο. Αυτό μπορεί να έχει να κάνει με τη μερική επιβεβαίωση της διάχυτης αριστερής αντίληψης ότι «οι πολυεθνικές απολύουν». Περισσότερο, όμως, έχει να κάνει με το γεγονός, ότι αυτές οι απολύσεις λειτουργούν σαν καμπανάκι που μας ξυπνούν από τον αυτάρεσκο λήθαργό μας, που θέλουν την ελληνική οικονομία να είναι σαν την Ελλάδα: Ποτέ να μην πεθαίνει. Έχει να κάνει με το γεγονός ότι εκείνο που αποτελούσε βαθιά πίστη στο παρελθόν «ε, κάτι θα βρεθεί!», αντικαθίσταται πλέον από το σπαρακτικό ερώτημα των απολυμένων: «Και τι θα κάνουμε εμείς τώρα;»
Το βασικό πρόβλημα είναι το δεύτερο: Τι θα κάνουν οι απολυμένοι της «3Ε», της «Triumph», της «Sex Form» και άλλων τόσων επιχειρήσεων που απολύουν; Σε μια ζωντανή οικονομία οι απολύσεις θα ήταν απλώς μια ενόχληση. Στην Ελλάδα είναι μεγάλο και πραγματικό πρόβλημα κι αυτό γιατί ποτέ δεν είδαμε την οικονομία ως διαδικασία στην οποία πρέπει πάντα να προσαρμοζόμαστε.
Από πέρσι, το Ινστιτούτο Εργασίας της ΓΣΕΕ έχει εκδώσει μια συγκλονιστική μελέτη. Προειδοποιεί ότι η Ελλάδα δεν είναι ελκυστικός τόπος επενδύσεων επειδή είναι ακριβή για τις επιχειρήσεις έντασης εργασίας και δεν έχει εκείνο το εξειδικευμένο προσωπικό για να προσελκύσει επιχειρήσεις υψηλής τεχνολογίας. Η ελληνική οικονομία είναι στο ενδιάμεσο: Ακριβή για Βουλγαρία και ανίκανη για Ιρλανδία. Και το ενδιάμεσο είναι πάντα το κενό όπου συντρίβονται πραγματικοί άνθρωποι, όπως οι απολυμένοι τόσων και τόσων εταιρειών.
Η λύση δεν είναι να επιστρέψουμε στο παρελθόν, να γίνουμε δηλαδή Βουλγαρία, αφού σε λίγα χρόνια και η Βουλγαρία θα πάψει να είναι Βουλγαρία. Για να γίνουμε όμως Ιρλανδία, χρειάζεται συνολική αλλαγή νοοτροπίας και όχι μόνο ελαστικοποίηση των εργασιακών σχέσεων. Πρέπει να αλλάξουν τα πάντα και κυρίως στην Παιδεία. Αυτό είναι το μεγάλο στοίχημα και αυτό μας λένε οι απολύσεις στις επιχειρήσεις έντασης εργασίας. Η Ελλάδα πρέπει να κάνει το επόμενο βήμα, να προχωρήσει στην οικονομία της γνώσης. Δεν έχει μείνει πολύς χρόνος. Η ύφεση της οικονομίας είναι προ των πυλών. Οι λύσεις δεν είναι απλές, όπως ο δεξιός ή αριστερός λαϊκισμός θέλουν. Είναι σύνθετες, είναι δύσκολες, αλλά δεν υπάρχουν άλλες…
Δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα «Απογευματινή» στις 22.1.2006
