Οι δύο τύποι ευθυνών της κυβέρνησης για την μεγάλη καταστροφή του καλοκαιριού.
Οταν ο μεγάλος οικονομολόγος Τζον Κένεθ Γκαλμπρέιθ πήγε να συγχαρεί τον νεοεκλεγέντα πρόεδρο των ΗΠΑ Τζον Κένεντι τον προειδοποίησε: «Θα ανακαλύψεις ότι το κράτος είναι ένας οργανισμός, ο οποίος αν και τα θαλασσώνει στα μεγάλα ζητήματα, τα θαλασσώνει εξίσου και στα μικρά». Σα να είχε στο μυαλό του το ελληνικό κράτος, που τα θαλάσσωσε με τις φωτιές, αλλά τα θαλάσσωσε και στο μόνο πράγμα που έκανε αποτελεσματικά επί σαράντα χρόνια: να βγάζει τις βάσεις εισαγωγής στα ΑΕΙ και ΤΕΙ.
Και σαν να μην έφταναν όλα αυτά τα θαλάσσωσε και στις αποζημιώσεις. Οποιος προλαβαίνει, τρέχει με ένα χαρτί στον διαχρονικό Αγιο Παντελεήμονα, για να πάρει τα πρώτα 3.000 ευρώ. Ακόμη και από την Κομοτηνή και τις Σέρρες…
Για το τελευταίο όμως υπήρχε ένας τρόπος να γίνει πιο αποτελεσματική η διανομή. Διά της συκοφαντημένης Τοπικής Αυτοδιοίκησης. Σύμφωνοι: και δι’ αυτού του δρόμου θα υπήρχαν πολλά παρατράγουδα. Σίγουρα οι δήμαρχοι και κοινοτάρχες της περιοχής θα μοίραζαν αφειδώς τα χρήματά μας σε πληγέντες και μη, για ψηφοθηρικά οφέλη. Είναι σίγουρο όμως επίσης ότι θα τα έπαιρναν μόνο οι δημότες τους, και όχι άνθρωποι που κατέβαιναν με πούλμαν από τη Βόρειο Ελλάδα.
Μεταξύ δηλαδή της «κακής λύσης» της Τοπικής Αυτοδιοίκησης, προτιμήθηκε η χειρότερη. Το κεντρικό κράτος, δεν έδωσε μόνο σε κεκαυμένους και μη (όπως θα μοίραζε ο δήμαρχος), αλλά έδωσε και στους περαστικούς.
Η κρίση των πυρκαγιών και η συνακόλουθη θεραπεία τους ανέδειξε δύο τύπους προβλημάτων και δύο τύπους ευθυνών της κυβέρνησης. Ο πρώτος, τύπος είναι τα δομικά προβλήματα του κράτους. Αυτά προϋπήρχαν του 2004 και η ευθύνη της δεν έγκειται στην ύπαρξή τους αλλά στη συντήρησή τους. Η επανίδρυση του κράτους παρέμεινε επί 3,5 χρόνια σύνθημα επειδή ο μόνος δρόμος για δομικές αλλαγές είναι η αποκέντρωση εξουσιών, κάτι που αυτή η κυβέρνηση έδειξε να φοβάται. Χειρότερα: εξουσίες που αποκέντρωσε η προηγούμενη κυβέρνηση (π.χ. την αρμοδιότητα ορισμού ανεξάρτητων αρχών από τη Βουλή) τις συγκέντρωσε πάλι στο κεντρικό κράτος, δηλαδή στα υπουργικά γραφεία.
Ο δεύτερος τύπος προβλημάτων αφορά την καθαυτή διαχείριση της κρίσης. Με δεδομένες τις συγκεντρωτικές κρατικές δομές χρειάζεται διαρκής πίεση των προϊστάμενων υπουργών για να λειτουργήσουν επαρκώς τα πράγματα σε φυσιολογικές συνθήκες. Πόσω δε μάλλον σε κατάσταση κρίσης. Κι όμως! Τις πρώτες μέρες της πυρκαγιάς η κυβέρνηση ήταν εξαφανισμένη. Ο κ. Πολύδωρας, αν και προϊστάμενος της Πυροσβεστικής, εμφανίστηκε μόνο για να «εξηγήσει» την καταστροφή και όχι για να την περιορίσει. Η έλλειψη συντονισμού ενός έτσι κι αλλιώς δυσλειτουργικού συστήματος, μεγιστοποίησε την καταστροφή.
Οι συγκεντρωτικές δομές έχουν ένα χαρακτηριστικό: είναι καλοί αγωγοί κρίσεων. Το πρόβλημα του μέρους γίνεται πρόβλημα του συνόλου. Ειδικά αν το πρόβλημα βρίσκεται στην κορυφή, τότε το σύστημα παραλύει.
Το κράτος πρέπει να αλλάξει συθέμελα. Και για να αλλάξει πρέπει να μικρύνει. Πρέπει να αποκεντρωθεί προς κάθε κατεύθυνση παραχωρώντας αρμοδιότητες στα ΑΕΙ, εκχωρώντας εξουσία στην Τοπική Αυτοδιοίκηση κ.λπ. Αλλά γι’ αυτά χρειάζεται βούληση και σχέδιο.
Δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα «Καθημερινή» στις 1.9.2007
