Αν εμφιλοχωρήσει στη συζήτηση ένα φανταστικό στοιχείο, όσα πραγματικά επιχειρήματα κι αν προστεθούν, πραγματικό αποτέλεσμα δεν προκύπτει.
Eνα φανταχτερό δίλημμα θέτει στους πολίτες το ΚΚΕ: «Πάρτε θέση», γράφουν οι αφίσες του, «Παιδεία για τη μόρφωση ή για τα κέρδη;». Στο παρελθόν, τέτοιου τύπου διλήμματα ήταν πολιτικώς αποτελεσματικά, αλλά πόσο πραγματικά είναι;
Ας κάνουμε μια ιερόσυλη για τα ελληνικά πράγματα υπόθεση εργασίας. Αντίθετα με την κυρίαρχη άποψη ας θεωρήσουμε ότι τα κέρδη δεν είναι αξιωματικώς ένα επιβλαβές και βδελυρό πράγμα. Τότε οφείλουμε να αναρωτηθούμε: γιατί η μόρφωση αποκλείει τα κέρδη και γιατί τα κέρδη αποκλείουν τη μόρφωση;
Το πρώτο είναι εύκολο να απαντηθεί. Εχει αποδειχθεί από την εμπειρία ότι οι μορφωμένοι άνθρωποι είναι εκείνοι που κερδίζουν περισσότερα. Είτε ως επιχειρηματίες είτε ως εργαζόμενοι. Ελάχιστοι πηγαίνουν στα πανεπιστήμια μόνο και μόνο για να μορφωθούν. Μπορεί οι τελευταίοι με την πάροδο του χρόνου να πληθαίνουν, διότι αριθμητικά περισσότεροι πλουτίζουν και μπορούν να χρηματοδοτήσουν σπουδές προς χάριν της μόρφωσης, αλλά οι οικογένειες στενάζουν από φροντιστήρια και άλλες δαπάνες, ελπίζοντας ότι τα παιδιά τους θα κατορθώσουν να κερδίζουν κάτι περισσότερο με τη μόρφωση που θα αποκτήσουν.
Αλλά και το αντίστροφο είναι αληθές. Ολόκληρη η Αναγέννηση από τα κέρδη των «παγκοσμιοποιημένων» (για την εποχή τους) Βενετών και Φλωρεντινών εμπόρων και τραπεζιτών χρηματοδοτήθηκε. Τα πρώτα σχολειά και πανεπιστήμια στην Ελλάδα από τους «παγκοσμιοποιημένους» (για τα μέτρα μας) εμπόρους και εφοπλιστές χρηματοδοτήθηκαν. Για να μεταλαμπαδευτεί η γνώση κάποιοι πληρώνουν. Είτε διά της φορολογίας είτε διά των δωρεών. Δηλαδή, έχασαν οι ΗΠΑ επειδή τα αμύθητα κέρδη του Λίλαντ Στάνφορντ χρηματοδότησαν το ομώνυμο πανεπιστήμιο της Καλιφόρνια;
Τετριμμένα πράγματα, μπορεί ορθώς να ισχυριστεί κάποιος. Διόλου αυτονόητα, όμως, στον δημόσιο διάλογο. Στο κέρδος αποδίδονται κάποιες μυθικές ιδιότητες (ας μην ξεχνάμε ότι οι έχοντες σκοπό το κέρδος είναι «κερδοσκόποι», δηλαδή κάτι σαν εγκληματίες) με αποτέλεσμα ο δημόσιος διάλογος να εκτροχιάζεται σ’ ένα φανταστικό δίλημμα: «Παιδεία για τη (καλή) μόρφωση ή για τα (κακά) κέρδη;».
Το ίδιο γίνεται με το περιβόητο άσυλο. Μια παρελθούσα απειλή για την ελεύθερη διακίνηση των ιδεών αποκτά σήμερα φανταστικές διαστάσεις. Ετσι, αντί να αναρωτηθούμε «απαγορεύει κάποιος σήμερα τη διδασκαλία του Μαρξ, του Φρόιντ, του Τσόμσκι κ.λπ. εντός ή εκτός των πανεπιστημίων;» παίρνουμε τη μεζούρα για να οριοθετήσουμε τους χώρους προστασίας της ελεύθερης διδασκαλίας. Το προαύλιο των ΑΕΙ (εκεί όπου πωλούνται αφρικανικά αγαλματίδια) είναι εντός ή εκτός ασύλου; Τα πεζοδρόμια της οδού Στουρνάρα; Τα μαγαζιά απέναντι; Ολος ο διάλογος κινείται στη σφαίρα του παραλόγου, αλλά εν τω μεταξύ κάποιοι λόγω ασύλου κάνουν τις παράνομες ή και βρόμικες δουλειές τους.
Στην Αλγεβρα υπάρχει ο κλάδος των μιγαδικών αριθμών, οι οποίοι είναι μια έκφραση της μορφής α+βi, όπου α και β είναι πραγματικοί αριθμοί και ο i φανταστικός. Αν κάπου υπάρχει ένας φανταστικός αριθμός, όσους πραγματικούς αριθμούς κι αν προσθέσουμε, το αποτέλεσμα θα είναι πάντα ένας μιγαδικός αριθμός.
Το ίδιο γίνεται και στον δημόσιο διάλογο. Από τη στιγμή που εμφιλοχωρεί στη συζήτηση η φανταστική απειλή για την «ελευθερία διακίνησης των ιδεών του Ντεριντά», όσα επιχειρήματα κι αν προσθέσει υπέρ ή κατά του ασύλου, το αποτέλεσμα θα είναι πάντα μιγαδικό. Θα συζητάμε αιωνίως για τα τετραγωνικά μέτρα του ασύλου, όπως κάποτε συζητούσαν για το φύλο των αγγέλων: «να είναι το προαύλιο ενός πανεπιστημίου εντός ή εκτός ασύλου;» Ομως, σε μιγαδικό επίπεδο, η απάντηση «εντός ασύλου» είναι ορθή. Αλλά και η απάντηση «εκτός ασύλου» είναι επίσης ορθή.
Δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα «Καθημερινή» στις 24.2.2007
