Δεν είναι όλα καλά και άγια στην αυτοδιοίκηση, αλλά πρέπει να την συγκρίνουμε με τις άλλες υπαρκτές πολιτικές δομές, κι όχι με κάτι ιδανικό που ο καθένας έχει στο κεφάλι του.
Είναι πολύ της μόδας να μιλάει κάποιος εναντίον της Τοπικής Αυτοδιοίκησης. Δημοσίως και ιδιωτικώς. Απαντες έχουν έναν κακό λόγο να πουν: «Διαφθορά, σπατάλη, αχρείαστες δημοτικές επιχειρήσεις» κ.λπ.
Ολα αυτά είναι αληθή, αν και τα υπαρκτά προβλήματα διογκώνονται από τους θρύλους όσων επισκέπτονται καλοκαίρι την «επαρχία» και μεταφέρουν πολλές ατεκμηρίωτες διηγήσεις. Μόνο που, όπως συμβαίνει με όλα στον δημόσιο διάλογο, τα μνημόσυνα ξεκίνησαν νωρίς. Πριν από το 1998 (τότε που αποκτήσαμε το ελάχιστο αυτοδιοίκησης), χρονολογούνται οι επικήδειοι. Ο πρώτος ήταν της Ν. Δ., που καταψήφισε το σχέδιο «Καποδίστριας» και υποσχέθηκε να επαναφέρει τον χάρτη στην προτεραία κατάσταση.
Ας αρχίσουμε, όμως, από το προφανές: ζούμε σε μια χώρα που δεν κατάφερε να κάνει δημόσια διοίκηση 190 χρόνια τώρα, ενώ περιμένουμε να έχουμε μια άριστη αυτοδιοίκηση σε 12 χρόνια. ΗΤ.Α. δεν αποτελεί στίγμα σε ένα πάλλευκο σκηνικό. Διαφθορά, σπατάλη, αχρείαστες ΔΕΚΟ χαρακτηρίζουν και τον ευρύτερο δημόσιο τομέα. Η διαφορά όμως είναι ότι η σπατάλη ενός δημάρχου είναι πιο ορατή. Μια «ύποπτη χρηματοδότηση» σε ένα δήμο 100.000 ατόμων είναι πιο εμφανής, απ’ ό, τι οι «ύποπτες χρηματοδοτήσεις» ενός δημόσιου φορέα σε έναν πληθυσμό 10.000.000 ανθρώπων. Γράφαμε και παλαιότερα: «Πολλές φορές η τοπική διαφθορά φαντάζει τεράστια στα μάτια των πολιτών, επειδή ακριβώς είναι δίπλα τους. Αν, για παράδειγμα, χρηματίζεται ένας κρατικός λειτουργός στην Αθήνα, λίγοι το αντιλαμβάνονται. Αν χρηματίζεται ένας αξιωματούχος σε μια πόλη της περιφέρειας, όλοι οι κάτοικοι το γνωρίζουν».
Αυτό είναι το πρώτο συν της αποκέντρωσης. Υπάρχει -αντικειμενικά, λόγω μεγέθους- μεγαλύτερη διαφάνεια. Κάποιοι θα ισχυριστούν ότι υπάρχει και ατιμωρησία, αλλά και αυτή είναι ελάχιστη μπροστά στην ατιμωρησία της κεντρικής πολιτικής. Αυτοδιοικητικοί πήγαν φυλακή· οι βουλευτές και οι υπουργοί δεν πληρώνουν ούτε για τροχαίες παραβάσεις. Δεν υπάρχει περίπτωση να γίνει ένα τοπικό Βατοπέδι και να μην πάει ο Δήμαρχος φυλακή. Από την άλλη, η κακοδιαχείριση σε τοπικό επίπεδο τιμωρείται πολιτικά. Σε κάθε δημοτικές εκλογές, αλλάζει το 40% – 45% των τοπικών αρχόντων. Μακάρι να είχαμε τέτοια πολιτική κάθαρση και στην κεντρική πολιτική σκηνή. Προσοχή! Δεν είναι όλα καλά και άγια στην Αυτοδιοίκηση, αλλά πρέπει να τη συγκρίνουμε με τις άλλες υπαρκτές πολιτικές δομές και όχι με κάτι ιδανικό που ο καθένας έχει στο κεφάλι του.
Το ερώτημα όμως δεν είναι αν οι λειτουργοί της Τ. Α. είναι καλύτεροι ή χειρότεροι από τους ανθρώπους της κεντρικής πολιτικής σκηνής. Ως προϊόντα της ίδιας κοινωνίας δεν πρέπει να διαφέρουν πολύ. Το πρόβλημα, λοιπόν, είναι: πώς με τους δεδομένους ανθρώπους, είτε σε κεντρικό είτε σε αυτοδιοικητικό επίπεδο θα έχουμε καλύτερα αποτελέσματα; Στο κάτω κάτω της γραφής, οι δημόσιοι λειτουργοί της Εσπερίας δεν έχουν στο DNA τους την αρετή.
Ενα από τα βασικά προβλήματα της χώρας είναι ότι πάντα κοιτάμε το ποιόν των ανθρώπων. Αυτό εκφράζεται στον δημόσιο διάλογο με πολλούς τρόπους: από την αναμονή του «μεγάλου ηγέτη που θα μάς βγάλει από το τέλμα», μέχρι τους «καλούς πολιτικούς που αγαπάνε τον τόπο» ή την ευχή «να αποκτήσουμε, επιτέλους, ενάρετη δημόσια διοίκηση». Σπανίως κοιτάμε τους θεσμούς, οι οποίοι κάνουν τη διαφορά. Δηλαδή, οι Γερμανοί πολιτικοί ή οι Γάλλοι δήμαρχοι δεν είναι καλύτεροι από τους δικούς μας. Απλώς εκεί υπάρχουν οι θεσμοί, που αναγκάζουν και τους χειρότερους να λειτουργούν καλύτερα. Εχουν παράδοση ελέγχων και ισορροπιών της εξουσίας και έχουν αποκεντρώσει πριν από χρόνια το κράτος, έτσι ώστε να είναι πιο διαφανές και δημοκρατικώς ελεγχόμενο.
Στην Ελλάδα, λόγω του εμφυλίου, επελέγη το μοντέλο του μεγάλου και συγκεντρωτικού κράτους. Λειτουργίες, που θα μπορούσαν να αποκτήσουν παράδοση αυτοδιοίκησης (όπως είναι τα πανεπιστήμια και οι δήμοι), έγιναν θύμα της προσπάθειας των νικητών να ελέγξουν την κοινωνία. Το μεγάλο συγκεντρωτικό κράτος δημιούργησε μεγάλα οικονομικά και πολιτικά συμφέροντα και διαμόρφωσε αντιλήψεις. Και αυτές οι αντιλήψεις διαιωνίζουν το πρόβλημα και εξυπηρετούν τα συμφέροντα που τρέφονται και αναπαράγονται από τις υπογραφές των υπουργών.
Δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα «Καθημερινή» στις 17.1.2010
