Περίεργο πράγμα ο χρόνος! Κανείς δεν ξέρει τι είναι -ούτε καν οι φυσικοί- μόνο που όλοι νιώθουμε την έλλειψή του. Κι όσο περνά ο καιρός τόσο μεγαλύτερη αυτή φαντάζει…
Xρόνος είναι η ιδιότητα της φύσης που αποτρέπει να γίνονται όλα τα πράγματα ταυτόχρονα. Tελευταία αυτό δεν φαίνεται να δουλεύει.
Γούντι Άλεν
Ο σαρκασμός του Γούντι Άλεν κρύβει μια αλήθεια κι ένα ψέμα. Πάντα συνέβαιναν πολλά πράγματα ταυτόχρονα απλώς δεν τα μαθαίναμε. Πριν από 100 χρόνια η νίκη κάποιας οργάνωσης σαν τη Χαμάς σε κάποια ταραγμένη γωνιά της υφηλίου δεν σήμαινε πολλά για μια χώρα σαν την Ελλάδα. Πιθανότατα να μη σήμαινε τίποτε και για το υπουργείο των Εξωτερικών. Σήμερα, όμως, στην εποχή της άμεσης πληροφόρησης η Χαμάς είναι ένα ζήτημα που μας αφορά. Τουλάχιστον πρέπει να το γνωρίζουμε.
Πριν από εκατό χρόνια και παρά το γεγονός ότι ο τόπος ζούσε ταραγμένες εποχές στη ζωή κάθε ανθρώπου υπήρχαν μετρημένα πράγματα που μπορούσαν να τον συγκλονίσουν. Στα τελευταία πέντε χρόνια βιώσαμε περισσότερες ανατροπές, απ’ ό,τι βίωναν οι άνθρωποι στο παρελθόν σε ολόκληρο το βίο τους: 11η Σεπτεμβρίου, Πόλεμοι στο Ιράκ και στο Αφγανιστάν, τρομοκρατικές επιθέσεις στην Ευρώπη, τσουνάμι και τυφώνες κι όλα αυτά σε περιοχές που πριν από εκατό χρόνια οι άνθρωποι αγνοούσαν ότι υπήρχαν. Η ηλεκτρονική τεχνολογία συρρίκνωσε το χώρο, αλλά κυρίως συρρίκνωσε το χρόνο. Τα πάντα μοιάζουν να συμβαίνουν ταυτόχρονα, όπως αφόρισε προ ετών ο Γούντι Άλεν.
Περίεργο πράγμα ο χρόνος! Κανείς δεν ξέρει τι είναι -ούτε καν οι φυσικοί- μόνο που όλοι νιώθουμε την έλλειψή του. Κι όσο περνά ο καιρός τόσο μεγαλύτερη αυτή φαντάζει. Ο συγγραφέας Τζέιμς Γκλέικ στο βιβλίο του «Faster: Η Επιτάχυνση Όλων των Πραγμάτων» (εκδόσεις «Ελληνικά Γράμματα», 2004) επισημαίνει: «Οι κοινωνιολόγοι σε πολλές χώρες έχουν ανακαλύψει ότι ο αυξανόμενος πλούτος και η καλύτερη εκπαίδευση δημιουργούν μία αίσθηση άγχους σχετικά με το χρόνο. Πιστεύουμε διαρκώς ότι έχουμε πολύ λίγο: Αυτός είναι ο Μύθος της εποχής μας. Η αλήθεια είναι ότι έχουμε πνιγεί σε διάφορα νέα πράγματα, σε πληροφορία, σε ειδήσεις, στα παλιά και τα νέα παιχνίδια του πολύπλοκου πολιτισμού μας… Τα κύματα όλων των γεγονότων και επιλογών έρχονται και σκάνε μπροστά μας με όλο και μεγαλύτερη συχνότητα…».
Στο χώρο της εργασίας τα πράγματα επιταχύνονται ακόμη πιο δραματικά. Κάποτε οι επιχειρήσεις είχαν αίσθηση του χώρου που δρουν και του χρόνου για να ανταποκριθούν στις ανάγκες της αγοράς. Σήμερα στις επιχειρήσεις που δρουν στον τομέα της υψηλής τεχνολογίας ο κύκλος ενός προϊόντος, ο χρόνος ζωής του, είναι μόλις 18 μήνες. Μετά απαξιώνεται. Αυτό σημαίνει ευκαιρίες, αλλά είναι και μια τρομαχτική πίεση.
Ο σύγχρονος άνθρωπος πλέον είναι σαν το παιδάκι στο ζαχαροπλαστείο της ζωής. Έχει χιλιάδες επιλογές: Δεκάδες ταινίες προβάλλονται κάθε εβδομάδα, εκατοντάδες τραγούδια γράφονται, χιλιάδες σελίδες βιβλίων, εφημερίδων, περιοδικών, νέα παιχνίδια, νέοι προορισμοί που ανοίγονται χάρη στην πρόοδο της τεχνολογίας των μεταφορών χιλιάδες πράγματα που μπορούν να γεμίσουν το χρόνο κάθε ανθρώπου. Κι όλα αυτά με κόστος που διαρκώς μειώνεται, κάτι που σημαίνει ότι αυξάνουν οι επιλογές και οι άνθρωποι που έχουν αυτές τις επιλογές.
Αυτό ακριβώς το ζαχαροπλαστείο της σύγχρονης ζωής εμφανίζεται με τη μουτσούνα του ελλειμματικού χρόνου. Η ρήση των παλιότερων ότι «υπάρχει χρόνος για όλα, αρκεί να θέλει ο άνθρωπος» δεν δουλεύει πια. Αυτό που θεωρούσαν κάποτε «όλα» μεγαλώνει με γεωμετρικό ρυθμό. Η παραγωγή των πάντων επιταχύνεται. Όχι μόνο των υλικών προϊόντων, αλλά και των υπηρεσιών. Από τα δύο κανάλια που είχαμε τη δεκαετία του ’80 είμαστε στις μερικές εκατοντάδες τώρα, από τα 200-300 βιβλία που εκδίδονταν, τώρα έχουμε χιλιάδες. Και έχουμε και το Διαδίκτυο…
Τι μπορεί να κάνει ο σύγχρονος άνθρωπος μπροστά σ’ αυτή την πλημμύρα των σύγχρονων σειρήνων; Ίσως να προσευχηθεί σαν τον Αμερικανό θεολόγο Ρέινολντ Νίμπουρ: «Θεέ μου, χάρισε μου τη γαλήνη να δεχθώ τα πράγματα που δεν μπορώ ν’ αλλάξω, το κουράγιο ν’ αλλάξω εκείνα που μπορώ και τη σοφία να καταλαβαίνω τη διαφορά».
Δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα «Απογευματινή» στις 29.1.2006
