Όταν αποκαθηλώνεται η επιστήμη και από οδός προς την αλήθεια ανάγεται σε κοινωνικά παραγόμενη δοξασία, τότε μπορεί να γίνει ισότιμη με κάθε άλλη δοξασία. Και φυσικά με τη θρησκευτική.
Αν παρακολουθούσε κανείς τα τηλεοπτικά δελτία αυτόν τον καιρό στις ΗΠΑ θα έβλεπε κάτι περίεργο: Με αφορμή την υπόθεση Τέρι Σκιάβο, τα πάνελ των καναλιών αποτελούνταν από τη μία μεριά από επιστήμονες (νευροφυσιολόγους, γιατρούς, ονομαστούς καθηγητές κ.λπ.) και από την άλλη μεριά ήταν ιερείς ή εκπρόσωποι θρησκευτικών οργανώσεων. Αυτό δεν είχε να κάνει με την ελληνική πατέντα για ύψωση της τηλεθέασης: Φέρνουμε π.χ. έναν ακροδεξιό σε πάνελ για τη μετανάστευση, ώστε να κάνει τη συζήτηση μπάχαλο, να προκληθεί τσακωμός ν’ ανέβουν τα νούμερα. Εχει να κάνει με κάτι βαθύτερο, πλέον, που υπάρχει σ’ ολόκληρη τη Δύση, αλλά γίνεται πιο ορατό -επειδή (όπως όλα) είναι πιο φαντασμαγορικό- στις ΗΠΑ.
Το γεγονός ότι σε επιστημονικά θέματα η θρησκευτική άποψη εκλαμβάνεται ισότιμη με την επιστημονική, δεν έχει, επίσης, να κάνει με το αίτημα της δημοκρατίας. Αν ήταν έτσι θα έπρεπε να συζητούν για τις εγκεφαλικές βλάβες της Τέρι Σκιάβο κι εκπρόσωποι των εργοδοτών, των εργατών και συναφών επαγγελμάτων. Αντιθέτως, με προκάλυμμα τη δημοκρατική παράδοση της Δύσης συζητείται σοβαρά σε κάποιες πολιτείες των ΗΠΑ να διδάσκεται παράλληλα στα σχολεία η «Θεωρία της εξέλιξης» με τον «κρεσιονισμό» και τα παιδιά ή οι γονείς να επιλέγουν ποια θεωρία τους ταιριάζει περισσότερο!
Αυτή η κατάσταση έχει να κάνει με βαθύτερες διεργασίες στη δυτική σκέψη ή, καλύτερα, με τις στρεβλώσεις της. Από τη δεκαετία του 1960 κι εντεύθεν, πολλοί από κείνους τους διανοούμενους που είδαν τα αδιέξοδα των σοσιαλιστικών πειραμάτων στον κόσμο ερμήνευσαν την αποτυχία των δικών τους ονείρων ως αποτυχία όλου του δυτικού συστήματος σκέψης. Θεώρησαν ότι αφού δεν μπορεί να υπάρξει νομοτέλεια στις κοινωνικές διεργασίες, δεν μπορεί να υπάρξει και στις φυσικές επιστήμες. Ολο το οικοδόμημα της δυτικής σκέψης -(ξεκινώντας από την αρχαιοελληνική) η λογική, η επιστήμη- άρχισε να αμφισβητείται ότι είναι τάχα μου προϊόν ενός συγκεκριμένου πολιτισμού και συγκεκριμένης κοινωνικής διαστρωμάτωσης, λες κι αν υπήρχε άλλος πολιτισμός ή άλλη κοινωνική οργάνωση θα υπήρχε άλλη λογική κι άλλη επιστήμη.
Το κίνημα του μεταμοντερνισμού γεννήθηκε στη γαλλική Αριστερά, αλλά έγινε «επιστήμη» στα αμερικανικά Πανεπιστήμια. Εκεί κάθε πικραμένος και πικραμένη των Κινημάτων μετέφρασαν τη διανοητική ιστορία του ανθρώπου κατά το δοκούν.
Δύο παραδείγματα:
Η φιλόσοφος Andrea Nye έγραψε στο πολυδιαβασμένο της βιβλίο (δεν μπορεί να χαρακτηριστεί κλασικό διότι η ίδια απορρίπτει την έννοια) «Words of Power: A Feminist Reading of the History of Logic»: «Οι θεμελιωτές της τυπικής λογικής ήταν άνδρες. Ως άνδρες μιλούσαν από ανδρική σκοπιά… Το πεδίο της λογικής διαμορφώθηκε από τους άνδρες για τους άνδρες. Θεμελιώθηκε ρητά πάνω σε αποκλεισμό οτιδήποτε δεν ήταν ανδρικό, όπως και σε οτιδήποτε δεν ήταν αρχαιοελληνικό, χριστιανικό, δυτικό ή φυλετικά λευκό».
Ο καθηγητής Αφρικανικών Σπουδών Molefi Kete Asante ζητεί σκληρή κριτική στους «κυρίαρχους ευρωπαϊκούς μύθους της παγκοσμιότητας (της λογικής και της επιστήμης), της αντικειμενικότητας, των κλασικών παραδόσεων… και η έρευνα που βασίζεται σ’ αυτή την παράδοση στερείται και της αναγκαίας ιστορικότητας και της εννοιολογικής αυθεντικότητας».
Με άλλα λόγια, η λογική είναι προϊόν της πατριαρχικής κοινωνίας (λες και σε μητριαρχικές κοινωνίες το α είναι διάφορο του α) και η επιστήμη είναι ευρωπαϊκός μύθος. Το ζήτημα, όμως, είναι πως όταν αποκαθηλώνεται η επιστήμη και από οδός προς την αλήθεια ανάγεται σε κοινωνικά παραγόμενη δοξασία, τότε μπορεί να γίνει ισότιμη με κάθε άλλη δοξασία. Και φυσικά με τη θρησκευτική.
Με αφορμή, λοιπόν, την υπόθεση Τέρι Σκιάβο, στα τηλεοπτικά παράθυρα των ΗΠΑ κονταροχτυπιόνταν δύο διαφορετικές και ισότιμες δοξασίες: Η επιστημονική και η θρησκευτική. Ασχέτως αν η πρώτη είχε εγκεφαλογραφήματα, αξονικές τομογραφίες, χημικές αναλύσεις και κυρίως αποτελεσματικότητα και μεθόδους επαληθευσιμότητας, η διάβρωση των θεμελίων της σκέψης φέρνει σε ίση μοίρα ένα σαμάνο ιερέα μ’ ένα διδάκτορα ιατρικής.
Το πρόβλημα, όμως, ξεκινά αμέσως μετά. Αν σε μια κοινωνία κονταροχτυπιούνται δόξες (οι οποίες φυσικά δεν έχουν μέθοδο επαληθευσιμότητας ή διαψευσιμότητας) κερδίζει -για πολύ ανθρώπινους λόγους- πάντα εκείνη που έχει τη μεγαλύτερη παράδοση. Και η χριστιανική Δεξιά σήμερα στις ΗΠΑ σαρώνει. Ουδείς μπορεί να της αντισταθεί, διότι διά της Αριστεράς νομιμοποίησε τις δοξασίες της ως ισότιμες των επιστημονικών. Αυτό μπορεί να οδηγήσει σ’ ένα νέο μεσαίων ή σ’ ένα νέο ξύπνημα εκείνων των δυνάμεων που πιστεύουν στον ορθό λόγο, κι αυτές οι διεργασίες γίνονται τώρα στις ΗΠΑ. Χωρίς μεγάλη επιτυχία προς το παρόν κι όσοι πιστεύουν ότι η Αμερική είναι μακριά, ας το ξανασκεφθούν…
Δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα «Απογευματινή» στις 3.4.2005
