Είναι δύσκολη η απονομή του δικαίου διεθνώς γιατί με κάθε πράξη παράγεται και δεν εφαρμόζεται υπάρχον δίκαιο.
Η απονομή δικαίου είναι μια δύσκολη υπόθεση. Συχνά αμφιλεγόμενη – ακόμη και σε εθνικό επίπεδο, πόσω δε μάλλον σε διεθνές. Υπάρχουν χιλιάδες προβλήματα και εγείρονται ισάριθμοι προβληματισμοί: από τον σαφή ορισμό των εγκλημάτων κατά της ανθρωπότητας, μέχρι και τη δικαιοδοσία των διεθνών δικαστηρίων που αναγκαστικά περιορίζουν την εθνική κυριαρχία. Ακόμη και σε καταφανή εγκλήματα, όπως ήταν οι γενοκτονίες στον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο υπήρξαν αντιδράσεις των ανώτατων δικαστών των ΗΠΑ για τις δίκες της Νυρεμβέργης. Κάποιες κατηγορίες ήταν «ex post facto». Το δικαστήριο της Νυρεμβέργης δημιουργούσε δίκαιο και νέα ποινικά αδικήματα. Το γεγονός μάλιστα ότι οι δικαστές ήταν των συμμάχων έκανε πολλούς να μιλήσουν για «δικαιοσύνη των νικητών».
Αντίστοιχοι προβληματισμοί υπήρξαν και για τη δίκη του Αντολφ Αϊχμαν που έγινε στην Ιερουσαλήμ το 1961. Ο ναζί εγκληματίας συνελήφθη στην Αργεντινή από πράκτορες των ισραηλινών μυστικών υπηρεσιών και πολλοί αναρωτήθηκαν αν μπορεί να υπάρχει «παγκόσμια δικαιοδοσία» των δικαστικών αρχών μιας χώρας. Τότε κάποιοι μίλησαν για μεροληψία επειδή απονεμήθηκε «δικαιοσύνη των θυμάτων». (Ανάλογους προβληματισμούς, για την «παγκόσμια δικαιοδοσία» εθνικών δικαστικών αρχών διατύπωσε και ο Χένρι Κίσινγκερ όταν ένας Ισπανός δικαστής, ζήτησε από την Βρετανία την έκδοση του Αουγκούστο Πινοσέτ, για εγκλήματα που διέταξε στη Χιλή).
Αν και οι φόβοι περί μεροληψίας της «δικαιοσύνης των νικητών ή των θυμάτων» έχουν κάποια βάση, μπαίνει ένα ερώτημα: ποια δικαιοσύνη θα ήταν αμερόληπτη; Των ηττημένων ή των θυτών; Με δεδομένο δε ότι δεν μπορούν να υπάρξουν εξωγήινοι δικαστές, μάλλον ισχύει το επιχείρημα του καθηγητή της Οξφόρδης A. L. Goodhart ο οποίος έγραψε το 1946: «ο φυλακισμένος έχει το δικαίωμα να ζητήσει να έχει δίκαιους δικαστές, αλλά όχι ουδέτερους… με την ίδια λογική που στο κοινό δίκαιο ένας διαρρήκτης δεν μπορεί να διαμαρτυρηθεί διότι δικάζεται από τίμιους ενόρκους».
Ακόμη περισσότερο στην περίπτωση του Διεθνούς Ποινικού Δικαστηρίου για την πρώην Γιουγκοσλαβία, δεν μετέχουν ούτε Βόσνιοι, ούτε Κροάτες, ούτε Σέρβοι δικαστές. Αρα ποιοι είναι οι νικητές; Ακόμη κι αν θεωρήσουμε ότι το ΝΑΤΟ ήταν νικητής, μόνο 11 από τους 28 δικαστές ήταν από χώρες της συμμαχίας όταν συστάθηκε το δικαστήριο. Αρα ποια δικαιοσύνη ποιων νικητών θα απονεμηθεί στον Ράντοβαν Κάρατζιτς;
Δεν είναι εύκολη η διαδικασία απονομής δικαίου διεθνώς. Κυρίως γιατί με κάθε πράξη παράγεται και δεν εφαρμόζεται υπάρχον δίκαιο. Αυτό όμως δεν σημαίνει ότι η προσπάθεια πρέπει να απαξιωθεί. Μόνο έτσι κάποιοι θα το ξανασκεφτούν, πριν προχωρήσουν σε εγκλήματα κατά της ανθρωπότητας.
Δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα «Καθημερινή» στις 27.7.2008
