Στην Ελλάδα οι πρώτοι που αντιτίθενται σε τέτοιες προοπτικές στο άνοιγμα κι άλλων μη κρατικών πανεπιστημίων είναι εκείνοι που θεωρητικώς τουλάχιστον θα ωφεληθούν περισσότερο.
Κουϊζ: Ξέρει κανείς ποιος είναι ο πρύτανης του Χάρβαρντ; Του ΜΙΤ; Του London School of Economics; Ελάχιστοι θα απαντήσουν θετικά κι αυτοί φαντάζομαι θα είναι ακαδημαϊκοί. Αντιθέτως όλοι οι υπόλοιποι γνωρίζουμε αρκετούς καθηγητές των εν λόγω πανεπιστημίων για το έργο τους, τα βιβλία τους, τον λόγο τους. Γνωρίζουμε, όμως, τους περισσότερους πρυτάνεις των ελληνικών πανεπιστημίων -πρώην και νυν- αφού τους βλέπουμε κάθε λίγο και λιγάκι να ξιφουλκούν κατά των μη-κρατικών πανεπιστημίων και τώρα τελευταία να προσέρχονται στον ανακριτή για σκάνδαλα. Ταυτόχρονα γνωρίζουμε ελάχιστους έλληνες καθηγητές για το έργο τους καθ’ αυτό. Τους περισσότερους τους γνωρίζουμε είτε ως ακτιβιστές της Αριστεράς, είτε ως υπερασπιστές του «δικαιώματος στην τρομοκρατία».
Αυτό το φαινόμενο μπορεί να μην έχει σχέση αιτίου-αιτιατού με τους παγκόσμιους καταλόγους αξιολόγησης των πανεπιστημίων που βλέπουν το φως της δημοσιότητας αλλά μπορούμε να βρούμε μια αναλογική σχέση: όσο περισσότερο γνωστοί γίνονται οι πρυτάνεις για αλλότρια της γνώσης θέματα, τόσο χαμηλότερα στην παγκόσμια αξιολόγηση είναι τα πανεπιστήμια.
Βεβαίως οι πανεπιστημιακοί έχουν κάθε δικαίωμα -ίσως και υποχρέωση- να εκφράζουν άποψη για τα μεγάλα ζητήματα της κοινωνίας. Πρέπει να λειτουργούν ως πνευματικοί ταγοί. Αφού, βεβαίως, τελειώσουν το μάθημα και την έρευνα. Φοβούμαι όμως ότι οι δικοί μας πνευματικοί ταγοί δεν κάνουν αυτή την αξιολόγηση. Θεωρούν πρωτεύον να συμπαρίστανται στον κ. Κουφοντίνα και δευτερεύον να γράψουν κανένα βιβλίο.
Επίσης οι πρυτάνεις έχουν κάθε λόγο στα θέματα της Παιδείας. Υποχρέωσή τους δε είναι να τον εκφέρουν. Έστω συντεχνιακά, όπως κάνουν μέχρι τώρα. Έστω αρνητικά όπως συνηθίζουν.
Κι έχουν δίκια πολλά. Η Ανώτατη Παιδεία υποχρηματοδοτείται από το κράτος. Το θεσμικό πλαίσιο της ημιαυτονομίας μεταθέτει κοινωνικά προβλήματα στα ΑΕΙ, χωρίς αντίστοιχους πόρους. Η εξέλιξη των διδασκόντων γίνεται μετά από χυδαίο κομματικό παζάρι, στο οποίο μετέχουν (με καθοριστικό μάλιστα λόγο) οι διδασκόμενοι. Τα κτήρια των ΑΕΙ έχουν μετατραπεί σε «πεδίο βολής φθηνό» κάθε πικραμένου που θέλει να βάψει, να ζωγραφίσει, να βανδαλίσει, δηλαδή να εκφραστεί -καθώς λένε- ελεύθερα επί της δημόσιας περιουσίας. Όχι πως γι’ αυτά τα φαινόμενα είναι άμοιροι ευθυνών οι διδάσκοντες και οι πρυτάνεις, αλλά ο δαίδαλος του σοβιετικού τύπου συστήματος Παιδείας που έχουμε, αφήνει πολλές τρύπες για να μην προσπαθήσει κάποιος περισσότερο.
Η ανησυχία των πρυτάνεων όμως δεν πηγάζει από τον διαρκή εκφυλισμό των ελληνικών πανεπιστημίων. Αντιθέτως προβληματίζονται για το γεγονός ότι τα δύο μεγάλα κόμματα συμφωνούν πλέον για την ίδρυση μη κρατικών ΑΕΙ.
Εδώ όμως υπάρχει ένα παράδοξο. Σε φυσιολογικές συνθήκες οποιοσδήποτε εξειδικευμένος κλάδος εργαζομένων θα ήθελε να αυξηθούν οι δυνάμει εργοδότες του. Κι αυτό γιατί όσο μεγαλύτερη είναι η ζήτηση για ένα επάγγελμα (ας πούμε χονδρικά, για καθηγητές ΑΕΙ) τόσο υψηλότερες αμοιβές και καλύτερες συνθήκες εργασίας ή έρευνας οι υπάρχοντες μπορούν να αποκτήσουν. Αυτά ισχύουν προφανώς σε κάθε χώρα που ισχύει ο νόμος της προσφοράς και της ζήτησης και η κοινή λογική. Στην Ελλάδα οι πρώτοι που αντιτίθενται σε τέτοιες προοπτικές στο άνοιγμα κι άλλων μη κρατικών πανεπιστημίων είναι εκείνοι που θεωρητικώς τουλάχιστον θα ωφεληθούν περισσότερο. Λέμε θεωρητικώς διότι οι ίδιοι μπορεί να ξέρουν κάτι περισσότερο από μας, π.χ. ότι κανείς δεν θα αναζητήσει τις υπηρεσίες τους κι απλώς είναι καλά βολεμένοι στο μονοπωλιακό και χωρίς αξιολόγηση έργο τους.
Φαίνεται ξεκάθαρα εξάλλου και από τις δηλώσεις τους. Για παράδειγμα ο πρύτανης του Μετσόβειου Πολυτεχνείου κ. Α. Ανδρεόπουλος δήλωσε χθες: «Επιμένουμε στην υπεράσπιση της δωρεάν Παιδείας, όχι ως φετίχ, αλλά ως υποχρέωση της Πολιτείας απέναντι στα πανεπιστήμια της και απέναντι στους πολίτες». Είναι ξεκάθαρο τι ιεραρχούν πρώτο και τι δεύτερο οι πρυτάνεις μας, αλλά όταν λέει ο εν λόγω πρύτανης «δεν φοβόμαστε να συγκριθούμε με τα πανεπιστήμια του εξωτερικού καθώς στη διεθνή κατάταξη πολλά ελληνικά πανεπιστήμια είναι ήδη ψηλά» (Εφ. «Το Βήμα» 10.11.2004), ποια διεθνή κατάταξη έχει κατά νου; Διότι σε όλες όσες έχουν δει το φως της δημοσιότητας τα ελληνικά ΑΕΙ όχι μόνο δεν είναι ψηλά, αλλά δεν είναι καν μέσα…
Δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα «Απογευματινή» στις 11.11.2004
