Όλο και περισσότερο Έλληνες συνειδητοποιούν ότι τα τριτοδρομικά και τριτοκοσμικά οράματα του σοσιαλιστικού λαϊκισμού δεν οδηγούν πουθενά.
Η Ελλάδα κατατρύχεται από γενικευμένες απλουστεύσεις και από απλουστευμένες γενικεύσεις. Μία από αυτές είναι η μοναδικότητά μας στον παγκόσμιο χάρτη. Είμαστε, ισχυρίζονται κάποιοι, το σταυροδρόμι Δύσης και Ανατολής. Για το ίδιο βέβαια επαίρονται και οι Τούρκοι. Και κάποιοι Άραβες. Φαντάζομαι και το Κασμίρ, κάποιοι θα το βλέπουν ως σταυροδρόμι του Ισλάμ με τον ινδικό πολιτισμό. Οι των Αζορών θα βλέπουν να γεφυρώνουν την Γηραιά με τη Νέα Ήπειρο και η Αυστρία δικαίως μπορεί να θεωρηθεί σταυροδρόμι της κατά Ράμσφελντ «Παλαιάς» με τη «Νέα» Ευρώπη.
Οι απλουστεύσεις αυτές, όσο παραμένουν μεταφορές του λόγου έχουν κάποια αξία. Σκιαγραφούν κάποια πράγματα αλλά δεν τα εξηγούν. Ρίχνουν κάποιο φως στην πραγματικότητα αλλά δεν την αποκαλύπτουν.
Η ρωμέικη πραγματικότητα λοιπόν μέχρι τις αρχές του 19ου αιώνα ήταν η Ανατολή. Ο ορθόδοξος ελληνισμός, και λόγω της Τουρκοκρατίας απείχε έτη πολλά από την Δύση. Είχε χάσει τις μεγάλες επαναστάσεις της Αναγέννησης του Διαφωτισμού και της επιστήμης. Οι έλληνες όμως Διαφωτιστές (Αδαμάντιος Κοραής, Ευγένιος Βούλγαρης, Νεόφυτος Δούκας, κ.ά.) έκαναν για τον ελληνισμό μια στρατηγική επιλογή -αφού βέβαια κέρδισαν μια λυσσαλέα πολιτική μάχη. Αποφάσισαν ότι η Ελλάς ανήκει στην Δύση. Αυτό βοηθούσε πολιτικά τον αγώνα για ανεξαρτησία (με το κίνημα του ρομαντικού φιλελληνισμού), αλλά εδραζόταν και στην πραγματικότητα. Από τη μια μεριά υπήρχε ένα «ανατολικό μοντέλο» που κατέρρεε (μεγάλο παράδειγμα η Οθωμανική Αυτοκρατορία) και από την άλλη η σφριγηλή Δύση που μεγαλουργούσε στα πάντα.
Έκτοτε η Ελλάς είναι στρατηγικά προσανατολισμένη στη Δύση. Τριπλασίασε την έκτασή της και μεγαλούργησε σε πολλούς τομείς. Οι πολιτικοί που έσυραν (κυριολεκτικά) τη χώρα στο άρμα της Δύσης (π.χ. Ελευθέριος Βενιζέλος, Κωνσταντίνος Καραμανλής) πρόσφεραν μέγιστες υπηρεσίες στον τόπο, άσχετα αν αυτές έγιναν κοινά αποδεκτές εκ των υστέρων. Η ελληνική πολιτιστική ιδιαιτερότητα, αυτό το υπέροχο αμάλγαμα από Ανατολή και Δύση, όταν έφτασε στην κορύφωση της δημιουργίας της την δεκαετία του 1960, έγινε εξαγώγιμο προϊόν. Σε αντίθεση με όσα θρυλούνται ουδείς προσπάθησε να την ισοπεδώσει. Αντίθετα την αγκάλιασαν. Ο Σεφέρης πήρε το Νόμπελ, ο Καζαντάκης έγινε ο αγαπημένος συγγραφέας των Δυτικών. Θεοδωράκη και Χατζηδάκη σιγοτραγουδούσαν σε όλες τις πόλεις της Δύσης. (Σήμερα τι να σιγοτραγουδήσουν; Άννα Βίσση;) Η νεοελληνική ιδιαιτερότητα, όσο γινόταν πολιτιστική δημιουργία, μπόλιασε τον δυτικό (και διαρκώς παγκοσμιοποιούμενο) πολιτισμό. Όπως έκαναν φυσικά όλες οι ιδιαιτερότητες των λαών (π.χ. των Ιρλανδών) όταν έπαυαν να είναι μίζερη άρνηση.
Η δικτατορία σκότωσε πάνω στον ανθό της την νεοελληνική πολιτιστική έκρηξη. Ο μεταπολιτευτικός λαϊκισμός την ενταφίασε (μέχρι και τα σκυλάδικα αναγορεύτηκαν σε ναοί του νεοελληνικού πολιτισμού!) και η σύγχρονη Ελλάς μετέτρεψε σιγά-σιγά τον πόθο της να γίνει ισότιμος εταίρος της Δύσης σε μίζερη άρνηση της Δύσης.
Τώρα βρισκόμαστε σε σταυροδρόμι. Όλο και περισσότερο Έλληνες συνειδητοποιούν ότι τα τριτοδρομικά και τριτοκοσμικά οράματα του σοσιαλιστικού λαϊκισμού δεν οδηγούν πουθενά. Συνειδητοποιούμε και πάλι ότι η Ελλάς ανήκει στη Δύση. Με τις ιδιαιτερότητές της, οι οποίες όταν γίνονται έργο είναι εξαιρετικά καλοδεχούμενες. Εξάλλου, παρά τα θρυλούμενα, η Δύση (όπως και η Αρχαία Ελλάδα) αντλεί τη δύναμή της παίρνοντας στοιχεία από διαφορετικές κουλτούρες. Η Ελλάδα μπορεί να γίνει ισότιμη εταίρος της Δύσης. Απλώς χρειάζεται λιγότερα συνθήματα και πιο πολύ δουλειά…
Δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα «Απογευματινή» στις 27.4.2003
