Το ΝΑΤΟ προσφέρθηκε ως λύση σε όλα αυτά τα προβλήματα παρά το γεγονός ότι η στρατιωτική του μηχανή παραείναι χοντροκομμένη για να αντιμετωπίσει τις νέες απειλές και ειδικά της τρομοκρατίας
Η πτώση των κομμουνιστικών καθεστώτων στη δεκαετία του 1990 βρήκε το ΝΑΤΟ να έχει απλωμένα στην Ευρώπη χιλιάδες τεθωρακισμένα, συστοιχίες πυραύλων, κανόνια και πολλά άλλα ακριβά στρατιωτικά εργαλεία να σημαδεύουν έναν ανύπαρκτο πλέον εχθρό (500 δις δολάρια ξοδεύουν κάθε χρόνο σε αμυντικές δαπάνες οι σύμμαχες χώρες). Βρήκε επίσης χιλιάδες στρατιωτικούς, γραφειοκράτες μέχρι και μελετητές διεθνών πραγμάτων που είχαν χτίσει καριέρα προφυλάσσοντας τη Δύση από τον κομμουνιστικό κίνδυνο. Η διάλυση του Συμφώνου της Βαρσοβίας έθεσε επιτακτικά τον προβληματισμό σε όλες τις δυτικές πρωτεύουσες των τότε 19 χωρών μελών του ΝΑΤΟ. Σε τι χρειάζεται ένας τόσο μεγάλος στρατός -4 εκατομμύρια στρατιώτες σήμερα- μια συμμαχία που φτιάχτηκε για να αντιμετωπίσει μια απειλή, όταν η απειλή είχε την καλοσύνη να εξαφανιστεί από μόνη της;
Πολλοί εκείνο τον καιρό προέβλεψαν το τέλος του ΝΑΤΟ, χωρίς όμως να έχουν υπολογίσει καλά τις ανάγκες των Αμερικανών να έχουν κάποια παρουσία στην Ευρώπη, όπως και την αέναη εφευρετικότητα της γραφειοκρατίας να εμφανίζεται χρήσιμη (ειδικά εκείνης που ασχολείται με αμυντικά θέματα). Το ΝΑΤΟ άρχισε να ψάχνει ρόλο και η Δύση εργαλείο να αντιμετωπίσει κάποιες νέες απειλές. Ο σπαραγμός στην Γιουγκοσλαβία, το λαθρεμπόριο όπλων μαζικής καταστροφής από την πρώην ΕΣΣΔ, εμφύλιες διαμάχες στην Αφρική κ.ά. ήταν προβλήματα για τα οποία η διεθνής κοινότητα δεν είχε υπολογίσει ότι αντιμετωπίσει. Ο ψυχροπολεμικός κόσμος ήταν εν πολλοίς παγιωμένος. Μετά τη δεκαετία του 1990 και με δεδομένη την έκρηξη των Μέσων μαζικής Ενημέρωσης το πρόβλημα της Γιουγκοσλαβίας είχε γίνει πρόβλημα της Ευρώπης και η φριχτή δράση των πολέμαρχων της Σομαλίας έφτανε καθημερινά στα σαλόνια της Δύσης. Κάποιος έπρεπε να κάνει κάτι…
Το ΝΑΤΟ προσφέρθηκε ως λύση σε όλα αυτά τα προβλήματα παρά το γεγονός ότι η στρατιωτική του μηχανή παραείναι χοντροκομμένη για να αντιμετωπίσει τις νέες απειλές και ειδικά της τρομοκρατίας που έγινε ο υπ’ αριθμόν εχθρός μετά την 11η Σεπτεμβρίου. Έτσι η Ατλαντική Συμμαχία άρχισε να αλλάζει για να μπορεί να αντιμετωπίσει τις προκλήσεις. Βέβαια η αλλαγή τέτοιων κολοσσιαίων οργανισμών στους οποίους συναποφασίζουν (19 τότε) 26 πολιτικές ηγεσίες δεν είναι εύκολο. Κάθε χώρα έχει τις δικές της προτεραιότητες και τα δικά της προβλήματα. Έτσι το ΝΑΤΟ εμπλέκεται σε αποστολές, είτε των Ηνωμένων Εθνών (κάτι σαν στρατιωτικός βραχίονας της διεθνούς κοινότητας), είτε σε αποστολές που όλοι οι σύμμαχοι συμφωνούν. Έτσι βρίσκεται στο Αφγανιστάν, στην πρώην Γιουγκοσλαβία, στη Μεσόγειο (όπου επιθεωρεί τα πλοία για πιθανή τρομοκρατική δραστηριότητα) και όπου …γάμος και χαρά (αεροπλάνα τύπου Αβακς περιπολούν σε κάθε μεγάλη διεθνή διοργάνωση: από τους βασιλικούς γάμους της Ισπανίας μέχρι ποδοσφαιρικούς Αγώνες της Πορτογαλίας και οσονούπω στους Ολυμπιακούς της Ελλάδας).
Κανείς δεν μπορεί να αποτιμήσει την επιτυχία που έχει το νέο ΝΑΤΟ τα τελευταία δέκα περίπου χρόνια που ψάχνει ρόλο. Δεν μπορούμε να ξέρουμε, για παράδειγμα, τι θα γινόταν στο Κόσοβο αν δεν υπήρχε η KFOR ή πόσο καιρό θα χρειαζόταν η Βοσνία-Ερζεγοβίνη να μπει στο δρόμο της ομαλότητας χωρίς την SFOR. Το ΝΑΤΟ φυσικά στα Βαλκάνια δεν έλυσε προβλήματα, απέτρεψε όμως να γίνουν εκρηκτικά. Όλοι οι αξιωματούχοι του είναι περήφανοι που φέτος τον Μάρτιο αυτός ο δυσκίνητος οργανισμός κινήθηκε ταχύτατα και σταμάτησε την αντίστροφη εθνοκάθαρση στο Κόσοβο, αυτή τη φορά από Αλβανούς εναντίον Σέρβων.
Η μεγάλη όμως και αφανής επιτυχία του Οργανισμού ήταν η κλιντονικής έμπνευσης πρωτοβουλία «Συνεταίροι για την Ειρήνη» (Partners for Peace) που κατέληξε στην είσοδο φέτος 7 πρώην κομμουνιστικών χωρών (ενώ τρεις ακόμη περιμένουν στον προθάλαμο). Η συμμετοχή στο ΝΑΤΟ είναι παράγων σταθερότητας γι’ αυτές τις χώρες κι ασφάλειας για την υπόλοιπη Ευρώπη.
Η επιτυχία αυτού του εγχειρήματος άνοιξε την όρεξη των Αμερικανών και η νυν κυβέρνηση είδε ότι είναι ένα καλό μοντέλο για να φέρει πιο κοντά στη Δύση τον ισλαμικό κόσμο. Έτσι άρχισε να αναπτύσσει την πρωτοβουλία «Μείζων Μέση Ανατολή» η οποία είναι κάτι σαν «Partners for Peace» αλλά για τον ισλαμικό κόσμο. Λέμε κάτι διότι ούτε οι Αμερικανοί ξεκαθάρισαν τι ακριβώς θα είναι, αλλά ούτε ποιες ακριβώς χώρες θα προσκληθούν να συμμετάσχουν. Προς το παρόν ξέρουμε ποιος δεν θα είναι: το Ισραήλ, γιατί η παρουσία του θα ήταν κόκκινο πανί για τους Άραβες. Κάποιοι μιλούν ότι η πρωτοβουλία πρέπει να αγκαλιάσει τις χώρες από το Μαρόκο μέχρι το Πακιστάν. Υπερβολικά φιλόδοξο σχέδιο (αλλά τουλάχιστον λιγότερο αιματηρό από το προηγούμενο της κυβέρνησης Μπους που κατέληξε στην εισβολή στο Ιράκ) που θα συζητηθεί αυτή την εβδομάδα στη Σύνοδο Κορυφής που γίνεται στην Κωνσταντινούπολη. Το σύνθημα της συνόδου είναι «προωθώντας την σταθερότητα μέσω της συνεργασίας» και κάποιοι ελπίζουν ότι η «λύση ΝΑΤΟ» βρήκε το πρόβλημα που της έλλειπε…
Δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα «Απογευματινή» στις 20.6.2004
