Πως τα Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης φτιάχνουν «φραπελιά», αλλά διαστρεβλώνουν και σοβαρές επιστημονικές ανακαλύψεις
Kανείς δημοσιογράφος δεν μπορεί να αντισταθεί σε ένα ρεπορτάζ που αναφέρει ότι ο άνθρωπος μπορεί να ξεγελάσει τον θάνατο. Kανείς αρχισυντάκτης δεν μπορεί να αποφύγει το δέλεαρ να «σηκώσει» λίγο περισσότερο το θέμα. Kανείς αναγνώστης (ειδικά από εκείνους που έχουν στο στενό συγγενικό τους περιβάλλον κάποιον ή κάποια να υποφέρει από την «επάρατο») δεν μπορεί να αντισταθεί σε ένα θέμα που αναφέρει ότι θεραπεύεται ο καρκίνος. Tο αποτέλεσμα συνήθως είναι ένα ιατρο-δημοσιογραφικό μπάχαλο, το οποίο πληρώνει πρώτος ο Tύπος.
Η «φραπελιά» είναι ένα μόνο συμβάν στις ψεύτικες μάχες που κατά καιρούς δίνουν τα ΜΜΕ με την επάρατο ασθένεια. Υπήρξαν και άλλα στο παρελθόν. Ηταν το «νερό του Καματερού» στη δεκαετία του 1970 και «το δηλητήριο του γαλάζιου σκορπιού» πριν από περίπου ένα χρόνο. Αλλά, δεν είναι όμως μόνο οι αγύρτες που δήθεν πολεμούν τον καρκίνο και γίνονται πρώτο θέμα. Πολλές φορές και επιστημονικές έρευνες παραπλανούν διά των ΜΜΕ το κοινό.
Πριν από μερικά χρόνια η εφημερίδα «New York Times» δημοσίευσε ένα συγκλονιστικό ρεπορτάζ: «Aν όλα πάνε καλά, σε ένα χρόνο θα κυκλοφορήσουν δύο νέα φάρμακα, τα οποία μπορούν να καταπολεμήσουν κάθε είδος καρκίνου. Τα ποντίκια στα οποία δοκιμάστηκε το φάρμακο δεν παρουσίασαν κάποια παρενέργεια».
Tα ειδησεογραφικά περιοδικά είδαν σ’ αυτό το ρεπορτάζ ένα καλό πρώτο θέμα. Τα έγκυρα «Time» και «US News & World Report» το έκαναν εξώφυλλο. Tο πρόβλημα όμως με το «ιατρικό ρεπορτάζ της χρονιάς» βρισκόταν στην τρίτη παράγραφο των «New York Times». Eκεί αναφερόταν πως «αν όλα τα φάρμακα που κατά καιρούς θεράπευσαν τον καρκίνο στα ποντίκια, τον θεράπευαν και στον άνθρωπο, τότε η μάχη κατά της επαράτου θα είχε τελειώσει προ ετών». Aυτό όμως ήταν ένα στοιχείο που δεν βόλευε τον ρεπόρτερ (το θέμα του δεν θα γινόταν εξώφυλλο), ούτε τον αρχισυντάκτη (δεν θα είχε τόσο «μεγάλο θέμα»), ούτε τον εκδότη (δεν θα πούλαγε τόσα περιοδικά). Ετσι κλιμακώθηκε ο «κιτρινισμός». Αποτέλεσμα; Αυτό που ήταν πιθανότητα στο ερευνητικό κέντρο, έγινε βεβαιότητα στο «Time». Το εξώφυλλό του διαλαλούσε «Το τέλος του καρκίνου».
Το θετικό είναι ότι αυτή η «γκάφα» των δύο περιοδικών ξεκίνησε μια μεγάλη συζήτηση στο δημοσιογραφικό κόσμο των ΗΠΑ για το πώς παρουσιάζονται τα ιατρικά θέματα. Τότε, ο καθηγητής του «Columbia Graduate School of Journalism», Michael Shapiro έγραψε ότι «οι δημοσιογράφοι πρέπει, πρώτα απ’ όλα, να μάθουν ότι ο καρκίνος δεν είναι μια αρρώστια, αλλά πολλές. Kάποιες θεραπεύονται και κάποιες όχι. Δεν υπάρχει και δεν θα υπάρξει η τελική θεραπεία για την ασθένεια συνολικά, αλλά θα υπάρξουν επιμέρους θεραπείες για κάθε μορφή καρκίνου. Για τον ίδιο λόγο δεν θα υπάρξει το τελικό ρεπορτάζ για τον καρκίνο, αλλά μπορεί να υπάρξουν πολλά επιμέρους ρεπορτάζ. Αν λοιπόν διαβάσετε κάπου ότι ?βρέθηκε το φάρμακο κατά του καρκίνου?, να είστε σίγουροι ότι πρόκειται περί απάτης».
Βέβαια, είναι άλλου μεγέθους δημοσιογραφικό ολίσθημα, η διά της γενίκευσης παραπλάνηση του κοινού κι άλλο το ωμό ψεύδος της «φραπελιάς». Το σημαντικό όμως είναι να γίνει συζήτηση σε βάθος επί αυτών των θεμάτων, διότι (όπως συμβαίνει συχνά σ’ αυτή τη χώρα) η «φραπελιά» θα ξεχαστεί, αλλά όλο κάποιο νέο ματζούνι θα προκύψει.
Δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα «Καθημερινή» στις 4.2.2007
