Τη δεκαετία του 1950 στις ΗΠΑ κατέπεσε με δικαστικές αποφάσεις το Απαρτχάιντ στη δημόσια εκπαίδευση. Κάποιοι, στην Ελλάδα του 2005, προσπαθούν να το αναστήσουν.
Ήταν Σεπτέμβριος του 1957 όταν εννιά νέοι άνθρωποι από το «Λιτλ Ροκ» του Αρκανσο στις ΗΠΑ αποφάσισαν να εφαρμόσουν το νόμο. Αποφάσισαν να πάνε σχολείο. Ήταν η εποχή που οι λευκοί του αμερικανικού Νότου πολεμούσαν για τη διατήρηση του Απαρτχάιντ, ενώ το «Κίνημα των Πολιτικών Δικαιωμάτων» διαδήλωνε κατά των ρατσιστικών πρακτικών που ήταν ο κανόνας. Υπήρχαν τότε στα λεωφορεία διαφορετικές θέσεις για λευκούς και τους έγχρωμους, σε καφετέριες, κινηματογράφους κ.λπ., κρέμονταν πινακίδες «απαγορεύεται η είσοδος σε μαύρους και σκύλους», οι δημόσιες βρύσες ήταν διπλές, μέχρι και τα πεζοδρόμια σε κάποιες πόλεις ήταν χωρισμένα.
Το «Κίνημα για τα Πολιτικά Δικαιώματα» πολεμούσε το Απαρτχάιντ με τρεις τρόπους: Με διαδηλώσεις στην καρδιά της ρατσιστικού Νότου, με πρακτικές δημόσιας ανυπακοής (είναι χαρακτηριστικό το συμβάν με τη Ρόζα Παρκς, η οποία αρνήθηκε να μετακινηθεί στα πίσω καθίσματα του λεωφορείου, όπου ήταν η θέση των εγχρώμων) και με προσφυγές στη δικαιοσύνη.
Η απάντηση των πολιτειακών κυβερνήσεων του Νότου στην ογκούμενη πίεση για κατάργηση των φυλετικών διακρίσεων ήταν το δόγμα «ίσοι, αλλά ξεχωριστά». Αυτή η πολιτική εφαρμόστηκε κυρίως στα δημόσια σχολεία. Οι νότιες κυβερνήσεις δεσμεύονταν να χτίσουν ξεχωριστά σχολεία για τους μεν και ξεχωριστά για τους δε. Το μεγάλο στοίχημα, γι’ αυτούς, ήταν να αποφευχθεί πάση θυσία η επαφή των πληθυσμών.
Στις 17 Μαΐου του 1954 ο πρόεδρος του Ανώτατου Δικαστηρίου Ερλ Γούρεν ανακοίνωσε την ομόφωνη ιστορική απόφαση: «Μπορεί ο διαχωρισμός των παιδιών στα δημόσια σχολεία, με βάση μόνο τη φυλετική τους καταγωγή, να στερήσει από τα παιδιά των μειονοτικών ομάδων ίσες εκπαιδευτικές ευκαιρίες, ακόμη και αν οι φυσικές υποδομές είναι ίσες; Πιστεύουμε πως μπορεί. Στη δημόσια εκπαίδευση το δόγμα “ίσοι, αλλά ξεχωριστά” δεν έχει θέση. Οι ξεχωριστές εκπαιδευτικές υποδομές είναι από τη φύση τους άνισες» (Brown v. Board of Education of Topeka, 1954)
Το Απαρτχάιντ είχε πέσει δικαστικά, αλλά η αντίδραση των λευκών του Νότου ήταν έντονη. Πέρα από τις πράξεις βίας της Κου Κλουξ Κλαν, έγινε προσπάθεια εκφοβισμού των μαύρων μαθητών, υπήρξαν «δελεαστικές προτάσεις» για μετεγγραφές στα «ίσα αλλά ξεχωριστά» σχολεία και πολλοί λευκοί αποφάσισαν να σταματήσουν τα δικά τους παιδιά από το σχολείο. Στην Αλαμπάμα, μάλιστα, συγκεντρώθηκαν εκατομμύρια υπογραφές που καλούσαν τον κυβερνήτη να κλείσει τα σχολεία παρά να τα συγχωνεύσει!
Γιατί τα θυμηθήκαμε όλα αυτά; Γιατί, μπορεί στην Ελλάδα να μην είχαμε ποτέ μαύρους, αλλά έχουμε Ρομά και μια ανάλογη κατάσταση ζει αυτήν την περίοδο ο Ασπρόπυργος. Εκεί, ο δήμαρχος και κάποιοι Σύλλογοι Γονέων, από παλιννοστούντες από πρώην ΕΣΣΔ, αποφάσισαν να κάνουν πράξη το δόγμα «ίσοι, αλλά ξεχωριστά». Προσπαθούν με θεμιτούς και αθέμιτους τρόπους να σπρώξουν τα παιδιά των Ρομά σε ξεχωριστό σχολείο που ο Δήμος έφτιαξε γι’ αυτούς. Προσπάθησαν, δε, να εμπλέξουν και το υπουργείο Παιδείας, αλλά προς τιμή της η πολιτική ηγεσία αντιστάθηκε, όπως και οι εκπαιδευτικοί των σχολείων που θεώρησαν απαράδεκτη τη δημιουργία ενός μικρού Απαρτχάιντ στη χώρα.
Δυστυχώς οι αναλογίες με τον αμερικανικό Νότο δεν τελειώνουν εδώ. Υπήρξαν εκ μέρους κάποιων παλιννοστούντων και φραστικοί προπηλακισμοί εναντίον συμπολιτών μας Ρομά που αποφάσισαν να στείλουν τα παιδιά τους στα 10ο και 11ο Δημοτικά Σχολεία Ασπροπύργου. Μάλιστα, το Σεπτέμβριο δημιούργησαν και εκτεταμένα επεισόδια.
Στις ΗΠΑ οι πρόεδροι Αϊζενχάουερ και Κένεντι αναγκάστηκαν να επιστρατεύσουν την εθνική φρουρά που συνόδευε τα παιδιά των εγχρώμων από και προς το σχολείο. Στον Ασπρόπυργο η ΕΛ.ΑΣ. εκτελεί στο ακέραιο και με μεγάλη ευαισθησία το καθήκον της. Συνολικά, η στάση της κυβέρνησης στην προσπάθεια δημιουργίας αυτού του μικρού απαρτχάιντ είναι σθεναρή κι επαινετέα: τηρεί το νόμο και τις δημοκρατικές παραδόσεις της χώρας. Πρέπει, όμως, οι παλιννοστούντες του Ασπροπύργου και κυρίως η δημοτική αρχή να κατανοήσουν ότι το δόγμα «ίσοι, αλλά ξεχωριστά» δεν εφαρμόζεται πουθενά πια στον κόσμο. Σίγουρα δεν εφαρμόστηκε ποτέ σ’ αυτή τη χώρα και δεν υπάρχει περίπτωση να ξεκινήσει τώρα…
Δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα «Απογευματινή» στις 6.11.2005
