Με τη συκοφαντημένη εν Ελλάδι συμμετοχική δημοκρατία, κερδήθηκε η πρώτη μάχη, κι ένας άσημος αφροαμερικανός γερουσιαστής κατέκτησε την προεδρία των ΗΠΑ.
Για τον Αντριου Ράσιεζ, ιδρυτή του Personal Democracy Forum, ο Μπαράκ Ομπάμα πέτυχε κάτι πιο εκπληκτικό από τη νίκη του. Με την εκστρατεία του δεν ξεπέρασε απλώς τις καμπάνιες της Χίλαρι Κλίντον και του Τζον Μακέιν, αλλά παρέκαμψε σε μεγάλο ποσοστό και τα καθιερωμένα Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης. Οπως έγραφε και προ μηνών η «Ουάσιγκτον Ποστ»: «Ξεχάστε το CNN, το Fox News, το NBC και τα άλλα κανάλια. Ο Μπαράκ Ομπάμα έχει το δικό του κανάλι και βρίσκεται στο YouTube… Η επιφορτισμένη με την βιντεο-κάλυψη της καμπάνιας ομάδα «τράβηξε πάνω από 2.000 ώρες υλικού και ανέβασε 1.100 βίντεο στον δημοφιλή αυτό δικτυακό τόπο».
Ο ίδιος ο υποψήφιος έκανε την ανακοίνωση μη συμμετοχής στην κρατική χρηματοδότηση μέσω του barackobama.com και του YouTube: «Αν και υποστηρίζω τη δημόσια χρηματοδότηση… το σύστημα είναι χαλασμένο… Κερδίσαμε το χρίσμα στηριζόμενοι μόνο σε συνηθισμένους ανθρώπους που αποφάσισαν να κάνουν ασυνήθιστα πράγματα. Ηδη αλλάξατε τον τρόπο που οι (εσωκομματικές) καμπάνιες χρηματοδοτούνται, γιατί γνωρίζετε ότι μόνο έτσι θα αλλάξει ο τρόπος που λειτουργεί η Ουάσιγκτον. Κι αυτός είναι ο δρόμος που θα ακολουθήσουμε και στις γενικές εκλογές. Σας ζητώ να κάνετε κάτι που δεν έχει γίνει ποτέ στο παρελθόν. Να κηρύξουμε την ανεξαρτησία μας από ένα χαλασμένο σύστημα χρηματοδοτήσεων και να αγκαλιάσουμε τις αξίες της πολιτικής οργάνωσης από τα κάτω που μας οδήγησαν τόσο μακριά». Δίπλα ακριβώς στο παράθυρο του βίντεο υπήρχε το κουμπί «επιλέξτε το ποσό» (μέχρι 1.000 δολάρια) και το κουμπί «δωρίστε».
Το θαυμαστό με την καμπάνια του Μπαράκ Ομπάμα δεν ήταν ότι κατάφερε να ξεπεράσει δυόμισι αιώνες ρατσισμού (έστω κι αν τώρα βρίσκεται σε ύφεση) και να γίνει ο πρώτος αφροαμερικανός πρόεδρος των ΗΠΑ. Εκπληκτικότερο όλων είναι ότι κινητοποίησε εκατομμύρια ανθρώπους σε κάθε πόλη και κάθε γειτονιά των ΗΠΑ με τη μέθοδο της αυτοοργάνωσης.
Ενας άσημος γερουσιαστής, ακόμη κι αν δεν έχει το «πρόβλημα» του χρώματος, είναι δύσκολο να συγκρουσθεί επιτυχώς με κατεστημένα συμφέροντα, πολιτικές οικογένειες, λόμπι κ.λπ. και να κατακτήσει το ύπατο αξίωμα της μεγαλύτερης δημοκρατίας στον πλανήτη. Η εκστρατεία του Μπαράκ Ομπάμα ήταν η πρώτη μεγάλη καμπάνια του 21ου αιώνα. Δεν στηρίχτηκε στη μονόδρομη επικοινωνία των Μέσων Μαζικής Ενημέρωσης, αλλά στην αμφίδρομη του Διαδικτύου. Δεν στηρίχθηκε σε μεγάλους παραδοσιακούς χορηγούς, αλλά στα λίγα (μέχρι 1.000 δολάρια) που προσέφεραν πολλοί. Χρησιμοποίησε όλα τα σύγχρονα εργαλεία για να μεταδώσει το μήνυμα του: από το MySpace και το Facebook, και από τα Wiki εργαλεία μέχρι ειδικές εφαρμογές για τα κινητά τηλέφωνα που ενημέρωναν αμέσως τους εθελοντές της καμπάνιας για όλα όσα τους αφορούσαν. Κλειδί της επιτυχία του ήταν το Obama Wide Web, όπως εύστοχα ονομάστηκε.
Το συγκλονιστικότερο όλων ήταν ότι αυτά τα εργαλεία δεν αναπτύχθηκαν ούτε συντονίζονταν από ένα κέντρο, αλλά όλη η καμπάνια έγινε κατά κάποιο τρόπο όπως η Wikipedia. Μικρές συμβολές χρόνου και πόρων από τους εθελοντές που ανέπτυσσαν τα δικά τους εργαλεία και ξεδίπλωναν τις δικές τους πρωτοβουλίες για να καταλήξουν σε ένα μεγαλειώδες αποτέλεσμα.
Το όραμα είχε διατυπωθεί πριν καν ανακοινώσει την υποψηφιότητα του. Τον Φεβρουάριο του 2007 με ένα online video, με το οποίο ο Ομπάμα ζητούσε από τους χρήστες του Διαδικτύου «να χρησιμοποιήσουν τον δικτυακό του τόπο σαν εργαλείο οργάνωσης των φίλων τους, των γειτόνων τους και των online επαφών τους».
Η στρατηγική χαράχτηκε τον Μάρτιο του ίδιου χρόνου από τον συντονιστή της καμπάνιας του Γκουατεμόκ Φιγκερόα, ο οποίος κατάλαβε ότι το κλειδί της επιτυχίας είναι η αποκέντρωση των δραστηριοτήτων. Σε μια εσωτερική αναφορά προς τον Ομπάμα, με τίτλο «Μετατρέποντας τον ενθουσιασμό σε οργάνωση», ο Φιγκερόα εξήγησε ότι τα προβλήματα είναι σύνθετα για να ανταποκριθεί επαρκώς οποιοδήποτε κέντρο, όσο μεγάλο και αν είναι αυτό. Γι’ αυτό πρότεινε να δοθούν τα εργαλεία στους εθελοντές, ώστε να δημιουργηθούν «αυτάρκεις και αλληλοσυνδεόμενες ομάδες, που θα αναλάβουν την ευθύνη για όλα τα ζητήματα της καμπάνιας στη δική τους εκλογική περιοχή». Κι αυτό, σύμφωνα με τους «Λος Αντζελες Τάιμς», όχι μόνο λειτούργησε, αλλά είχε και θαυμαστά αποτελέσματα. Οι ντόπιοι εθελοντές αντιλαμβάνονταν πολύ νωρίς τα πιθανά προβλήματα και, απαλλαγμένοι από την κεντρική γραφειοκρατία, τα αντιμετώπιζαν άμεσα σε τοπικό επίπεδο: «Για παράδειγμα, στις περιοχές των Λατίνων του Ντένβερ, η οργάνωση του Ομπάμα θορυβήθηκε από την καμπάνια ψιθύρων που εξαπέλυσαν οι αντίπαλοι του, λέγοντας ό,τι είναι μουσουλμάνος. Οι εθελοντές της καμπάνιας εστίασαν τις προσπάθειες τους σ’ αυτό το ζήτημα, μοίρασαν χαρτιά στην ισπανική γλώσσα που έδειχναν τη χριστιανική πίστη του Ομπάμα και το γεγονός ότι ήταν μέλος χριστιανικής εκκλησίας στο Σικάγο. Στο Κολοράντο και την Καλιφόρνια η καμπάνια έριξε το βάρος της στο γεγονός ότι ο Ομπάμα ήταν υπέρ της έκδοσης αδειών οδήγησης σε παράνομους μετανάστες, ενώ η Χίλαρι Κλίντον τα μασούσε. Στην περιοχή εξόρυξης σιδήρου της Μινεσότα οι εθελοντές που επισκέπτονταν τα σπίτια συζητούσαν για την παρελθούσα εργασία του Ομπάμα με τους εργάτες σε βιομηχανίες ατσαλιού».
Μόνιμη κατακλείδα στις ομιλίες του Ομπάμα ήταν: «Σας ζητώ να πιστέψετε. Οχι στη δική μου ικανότητα να φέρω την αλλαγή, αλλά στη δική σας…» Ετσι, με τη συκοφαντημένη εν Ελλάδι συμμετοχική δημοκρατία, κερδήθηκε η πρώτη μάχη, κι ένας άσημος αφροαμερικανός γερουσιαστής κατέκτησε την προεδρία των ΗΠΑ. «Ενέπνευσε εκατομμύρια ανθρώπους… και τον θαυμάζω γι’ αυτό», δήλωσε ο αντίπαλός του Τζον Μακέιν στην ομιλία μετά την ήττα του. Το κυριότερο όμως ήταν ότι ο Μπαράκ Ομπάμα ενέπλεξε εκατομμύρια πολίτες σε μια συμμετοχική διαδικασία, που είχε όλα τα χαρακτηριστικά της νέας εποχής.
Τα wikinomics της πολιτικής
Η συμμετοχική εγκυκλοπαίδεια Wikipedia έδειξε τον δρόμο. Εκατομμύρια χρήστες του Ιnternet που αλληλοελέγχονται έφτιαξαν στον ελεύθερο χρόνο τους μια εγκυκλοπαίδεια που η αξιοπιστία της υπερβαίνει εκείνη των επαγγελματικών, όπως είναι η «Μπριτάνικα». Εχει περισσότερα λήμματα απ’ όλες, ανανεώνεται διαρκώς και είναι δωρεάν. Το wikinomics, η συμμετοχική οικονομία, είναι ένα πεδίο το οποίο τώρα ανιχνεύουν οι επιχειρήσεις. Κατ’ ουσία κοινωνικοποιούν διά του Διαδικτύου δραστηριότητές τους και πολλές ήδη έχουν σημαντικά αποτελέσματα (πρβλ. Wikinomics, ή συμμετοχική οικονομία, «Καθημερινή», 25.5.2008). Η καμπάνια του Ομπάμα είναι ίσως η πρώτη μεγάλη πολιτική δραστηριότητα προς αυτή την κατεύθυνση. Αυτοοργάνωση και εκτεταμένη χρήση της τεχνολογίας των δικτύων που την κάνει εφικτή. Αυτά είναι ίσως τα πρώτα βήματα της συμμετοχικής δημοκρατίας και ενός νέου τύπου κοινωνικής οργάνωσης, που πιθανώς να βγάλει τις κοινωνίες από σύνθετα αδιέξοδα που σήμερα υφίστανται.
Ιnfo
-Barack Obama, «Τολμώ να ελπίζω. Σκέψεις για την ανάκτηση του αμερικανικού ονείρου», εκδ. Πόλις.
-Benjamin R. Barber, «Ισχυρή δημοκρατία. Συμμετοχική πολιτική για μια νέα εποχή», εκδ. Παπαζήση.
-Μαρία Δαμανάκη, «Συμμετοχική Δημοκρατία. Εγχειρίδιο για ενδιαφερομένους», εκδ. Καστανιώτη.
Δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα «Καθημερινή» στις 9.11.2008
