Ενώ όλος ο κόσμος συζητά για την Παιδεία, εμείς κολλήσαμε στη γεωγραφία. Αντί να συζητάμε την αποκέντρωση, καβγαδίζουμε για το ποιο μοντέλο συγκέντρωσης είναι καλύτερο.
Από τη μέχρι τώρα συζήτηση για τη διά των σχολών εκπαιδευτική αποκέντρωση, σχεδόν όλοι συμφωνούμε ότι δεν πρέπει να υπάρχει ΤΕΙ στην Ηγουμενίτσα. Αλλά γιατί πρέπει να υπάρχει ΤΕΙ στα Γιάννενα; Ελεεινολογούμε το ΤΕΙ Μεσολογγίου, αλλά δεν ξέρουμε τίποτε για το ΤΕΙ Πατρών. Με άλλα λόγια διαμορφώθηκε μια εικόνα για τις πόλεις όπου δεν πρέπει να υπάρχουν ΤΕΙ. Αυτό που δεν συζητάμε καθόλου είναι οι πόλεις που πρέπει να έχουν ΤΕΙ. Ποια πρέπει να είναι τα χαρακτηριστικά μιας περιοχής για να φιλοξενήσει κάποια σχολή;
Ολοι βλέπουμε την αποτυχία του προηγούμενου μοντέλου. Κατανοούμε ότι σοβαρή εκπαίδευση δεν γίνεται με τη διασπορά των ανώτατων σχολών από χωρίου εις χωρίον. Μόνο που αυτή η θεώρηση είναι προϊόν διαίσθησης και όχι συγκεκριμένου τρόπου σκέψης. Αντιλαμβανόμαστε ότι δεν μπορεί να έχει ΤΕΙ η Ανω Ραχούλα, αλλά δεν έχουμε πρόταση για το αν έπρεπε να φτιαχτεί το «Στάνφορντ» στο (τότε) χωριό Πάλο Αλτο. Και με τη γεωγραφική χροιά που έχει πάρει η συζήτηση για την Παιδεία, δεν μπορεί να εξηγηθεί γιατί το «Κορνέλ» βρίσκεται στην κωμόπολη Ιθάκη της Πολιτείας Νέας Υόρκης (29.000 κάτοικοι) και όχι στο Μανχάταν, όπως θα του έπρεπε. Ας σημειωθεί επίσης ότι η Ιθάκη ζει από το «Κορνέλ» χωρίς να ενοχλείται κανείς. Επειδή ακριβώς το «Κορνέλ» είναι αυτόνομο, αυτοδιοικούμενο και κυρίως πανεπιστήμιο.
Το πρόβλημα λοιπόν της ανώτατης παιδείας δεν είναι πού βρίσκονται τα ΤΕΙ, αλλά το γεγονός ότι δεν είναι Τεχνολογικά Εκπαιδευτικά Ιδρύματα. Είναι ορθή η κριτική για τη σπορά σχολών χωρίς σχέδιο, αλλά σάμπως ο επικείμενος θερισμός θα γίνει με σχέδιο; Βεβαίως και πρέπει να συγχωνευτούν κάποιες σχολές, αλλά με ποια κριτήρια το νέο τμήμα θα πάει στην α΄ ή τη β΄ πόλη και κυρίως ποιος θα αποφασίσει; Ο ίδιος μηχανισμός που αποφάσισε την πανθομολογουμένως αποτυχημένη διασπορά; Και ο νέος χάρτης της ανώτατης εκπαίδευσης που θα προκύψει, αν και μικρότερος, δεν θα είναι προϊόν ρουσφετιών και πιέσεων;
Τα ερωτήματα είναι πολλά: Πρέπει να έχει μια περιοχή ένα κρίσιμο μέγεθος πληθυσμού για να φιλοξενήσει κάποια σχολή; Πρέπει να έχει κάποια άλλα χαρακτηριστικά, όπως π.χ. εξελιγμένο δίκτυο τηλεπικοινωνιών; Πρέπει να έχει μια ιδιαίτερη δραστηριότητα για να διδαχθεί εκεί κάποιο ανάλογο γνωστικό αντικείμενο; Πρέπει να υπάρχουν κάποια άλλα χαρακτηριστικά; Πώς σταθμίζονται αυτά ώστε να δούμε ποιες πόλεις είναι πάνω από τη βάση για να φιλοξενήσουν κάποια εκπαιδευτική δραστηριότητα;
Τώρα η συζήτηση γίνεται επί του φανταστικού και σε δραματικούς τόνους: «Μα είναι δυνατόν να έχει ΤΕΙ το Μεσολόγγι;» Αυτό κάλλιστα σε μια άλλη συγκυρία μπορεί να αντιστραφεί: «Μα είναι δυνατόν να μην υπάρχει ΤΕΙ στο Μεσολόγγι;» Οταν η συζήτηση γίνεται αόριστα, μπορείς με τον ίδιο τρόπο να καταλήξεις και στο άλφα και στο μείον άλφα.
Πιθανώς γι’ αυτό η χώρα κινείται με τις μπάντες. Επειδή τα πάντα συζητούνται διαισθητικά και με συναισθηματικούς όρους. Για παράδειγμα: μετά το ναυάγιο του Σάμινα καταλήξαμε (έπειτα από δραματική συζήτηση) στον 30ετή βίο των πλοίων. Αποτέλεσμα, να κινδυνεύουμε του χρόνου να μην έχουμε ακτοπλοΐα. Ετσι γίνεται και τώρα: μετά το ναυάγιο του ΤΕΙ Φλώρινας κινδυνεύουμε να αποδιαρθρώσουμε όση, τέλος πάντων, ανώτατη παιδεία έχουμε.
Η συζήτηση γίνεται σε λάθος επίπεδο. Αναρωτιόμαστε αν ο κεντρικός σχεδιασμός της ανώτατης παιδείας με βάση το 10 που εφάρμοσε το υπουργείο Παιδείας είναι καλύτερος από τον κεντρικό σχεδιασμό με βάση το 6 που προτείνουν οι ιδιοκτήτες διαμερισμάτων. Μόνο το πρόβλημα δεν βρίσκεται στο 10 ή το 6 ή ακόμη και το 12 που μπορεί κάποιος με λογικά επιχειρήματα να υποστηρίξει. Το πρόβλημα βρίσκεται στον κεντρικό σχεδιασμό της Παιδείας. Με διοικητικές αποφάσεις πήγαιναν 200 παιδιά στη Φλώρινα, με διοικητικές αποφάσεις δεν θα πάει κανένα. Κι αν ορθώς το ακριτικό ΤΕΙ θα αποκλείει έναν νέο του 8, με ποια λογική ο ίδιος νέος με τους ίδιους βαθμούς θα επιστρέψει πτυχιούχος από το τάδε Polytechnic της Βρετανίας; Επειδή το Μάντσεστερ είναι πιο σέξι από τη Φλώρινα;
Το πρόβλημα με τα ελληνικά πανεπιστήμια είναι ότι δεν ανταγωνίστηκαν ποτέ για να προσελκύσουν σπουδαστές. Η εκπαιδευτική κοινότητα γνωρίζει πως έχει σίγουρη πελατεία ό,τι δουλειά κι αν κάνει. Ξέρει ότι είναι μάταιος κόπος να ψάξει για σύγχρονα γνωστικά αντικείμενα, διότι αυτά αποφασίζονται στο υπουργείο Παιδείας. Τα ΑΕΙ και ΤΕΙ δεν αυτονομήθηκαν ποτέ, είτε για να προκόψουν είτε για να κλείσουν. Οσο έχουν μπάρμπα στην οδό Μητροπόλεως φυτοζωούν. Τώρα κάποια θα κλείσουν χωρίς καν να μας δείξουν αν είχαν λόγο ύπαρξης.
Ενώ όλος ο κόσμος συζητά για την Παιδεία, εμείς κολλήσαμε στη γεωγραφία. Αντί να συζητάμε την αποκέντρωση, καβγαδίζουμε για το ποιο μοντέλο συγκέντρωσης είναι καλύτερο. Αντί να ψάχνουμε λύσεις για να μειώσουμε τους κραδασμούς της επικείμενης απελευθέρωσης, ελέγχουμε αν η Αμφισσα κάνει για ΤΕΙ. Και δυστυχώς, όπως έγινε με τη ραδιοτηλεόραση, η φούσκα του ασφυκτικού ελέγχου της Παιδείας θα σκάσει απότομα. Κι όταν σκάσει, τα υπάρχοντα ιδρύματα δεν θα ξέρουν πώς να ανταγωνιστούν και η χώρα θα μείνει με ένα εκπαιδευτικό τοπίο ανάλογο του ραδιοτηλεοπτικού.
Δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα «Καθημερινή» στις 3.9.2006
