Σύμφωνα με έκθεση του ΟΗΕ, στα χρόνια του «νεοφιλελευθερισμού» οι πλούσιοι έγιναν πλουσιότεροι και οι φτωχοί λιγότεροι. Η παιδική θνησιμότητα μειώθηκε και η ρύπανση αυξήθηκε. Οι άνθρωποι είναι πιο υγιείς, πιο μορφωμένοι, πιο ειρηνικοί, πιο δικτυωμένοι.
Θρυλούνται πολλά για την καπιταλιστική παγκοσμιοποίηση. Λέγεται ότι στα χρόνια του επάρατου νεοφιλελευθερισμού «οι πλούσιοι γίνονται πλουσιότεροι και οι φτωχοί, φτωχότεροι», ότι οι ασθένειες μαστίζουν τον κόσμο, ότι οι πόλεμοι πληθαίνουν, ότι η ρύπανση σκοτώνει τον πλανήτη, ότι γενικώς η νέα τάξη πραγμάτων μάς έχει φέρει στο χείλος της Αποκάλυψης. Αυτή όμως δεν είναι καν η μισή αλήθεια. Σύμφωνα με την έκθεση, «Η κατάσταση του μέλλοντος» (State of the Future) που εκδίδει κάθε χρόνο ο ΟΗΕ, ο κόσμος δεν πάει από το κακό στο χειρότερο. Σε κάποιους τομείς πάει καλύτερα και σε κάποιους χειρότερα. Η εισαγωγή της έκθεσης είναι ενδεικτική: το 2006 «οι άνθρωποι σε όλο τον κόσμο είναι πιο υγιείς, πιο πλούσιοι, πιο μορφωμένοι, πιο ειρηνικοί, πιο δικτυωμένοι και ζουν περισσότερο. Την ίδια στιγμή ο κόσμος έγινε πιο ζεστός, έχει μεγαλύτερη διαφθορά, στριμώχνεται στις πόλεις και παρά το γεγονός ότι οι πόλεμοι μειώνονται γίνεται πιο επικίνδυνος».
Σύμφωνα με την έκθεση οι πλούσιοι γίνονται πλουσιότεροι, αλλά οι φτωχοί γίνονται λιγότεροι. Ετσι οι μεγάλες ανισότητες παραμένουν: το 2% του παγκόσμιου πληθυσμού κατέχει το 50% του παγκόσμιου πλούτου, ενώ το φτωχότερο 50% κατέχει μόνο το 1%. Από την άλλη όμως η απόλυτη φτώχεια μειώνεται, παρά το γεγονός ότι ο παγκόσμιος πληθυσμός αυξάνεται: το 1981 το 40% του παγκόσμιου πληθυσμού ζούσε με 1$ την ημέρα, σήμερα έχει πέσει στο 25% για να φτάσει στο 10% το 2015 (οι τιμές είναι αποπληθωρισμένες). Η παιδική θνησιμότητα επίσης μειώνεται, και μάλιστα με ταχύτερους ρυθμούς στον υπανάπτυκτο κόσμο. Στον Τρίτο Κόσμο το 1980 πέθαιναν 118/1.000 παιδιά κάτω των 5 ετών, σήμερα 76/1.000. Από το 1970 και μετά το προσδόκιμο ζωής αυξάνεται κατά 4 μήνες ανά έτος! Κυρίως επειδή οι άνθρωποι στις υπανάπτυκτες και αναπτυσσόμενες χώρες ζουν περισσότερο. Αυτό συντελεί στην πληθυσμιακή έκρηξη, η οποία όμως έχει ημερομηνία λήξης. Σύμφωνα με τις προβολές των μελετητών τα 6,5 δισ. του πληθυσμού θα φτάσουν τα 9 δισ. το 2050 για να μειωθούν ταχύτατα μέχρι το 2100, φτάνοντας πιθανότατα τα 5,5 δισ. ανθρώπων.
Το γενικό συμπέρασμα της έκθεσης, είναι ότι η ανθρωπότητα σε κάποια πράγματα τα πάει καλύτερα και σε κάποια χειρότερα. Το 2006 η παγκόσμια οικονομία αναπτύχθηκε σε ποσοστό 5,4% (το παγκόσμιο προϊόν έφτασε τα 66 τρισ. δολάρια) και το κατά κεφαλήν εισόδημα κατά 4,3% (επειδή ο παγκόσμιος πληθυσμός αυξήθηκε κατά 1,1%).
Το σημαντικό όμως είναι ότι η φτώχεια μειώνεται, οι άνθρωποι ζουν περισσότερο και λιγότερες μανάδες θρηνούν τα παιδιά τους. Αν μάλιστα δούμε τον συνολικό δείκτη SOFI (που είναι το αποτέλεσμα της στάθμισης 29 δεικτών για την ευημερία των ανθρώπων στον κόσμο) ο κόσμος γίνεται σίγουρα καλύτερος. Για τους περισσότερους, ακόμη και για εκείνους που γκρινιάζουν…
Το συμπέρασμα της έκθεσης του ΟΗΕ που υπογράφεται από τους Jerome C. Glenn και Theodore J. Gordon είναι απλό και καταλυτικό: «Αν και πολλοί κατηγορούν τις πολιτισμικές αλλαγές που επιφέρει η παγκοσμιοποίηση, φαίνεται ότι αυτές οι πολιτισμικές αλλαγές είναι αναγκαίες για να επιτευχθούν οι παγκόσμιες προκλήσεις. Η ανάπτυξη της δημοκρατίας στον κόσμο απαιτεί πολιτισμικές αλλαγές. Η εξάλειψη του έιτζ χρειάζεται αλλαγές στην κουλτούρα των ανθρώπων. Η αειφόρος ανάπτυξη προϋποθέτει την πολιτισμική αλλαγή. Το ίδιο χρειάζεται για να τελειώσει η βία κατά των γυναικών και οι εθνικές συγκρούσεις. Το εργαλεία της παγκοσμιοποίησης, όπως είναι το Ιnternet, το παγκόσμιο εμπόριο, οι διεθνικές συμφωνίες και το διεθνές outsourcing, πρέπει να χρησιμοποιηθούν με τρόπο που να βοηθήσουν τα έθνη να προσαρμοστούν σε μια νέα κατάσταση, που θα διατηρήσουν τα μοναδικά τους χαρακτηριστικά, αλλά ταυτόχρονα θα βελτιώσουν τον βίο των ανθρώπων»…
Τα στοιχήματα της ανθρωπότητας πού κερδίζουμε
Προσδόκιμο ζωής: Σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας το προσδόκιμο της ζωής από τα 48 χρόνια που ήταν το 1955, θα φτάσει τα 73 χρόνια το 2025. Κυρίως λόγω της ανόδου στον Τρίτο Κόσμο.
Παιδική θνησιμότητα: Το 1990 πέθαιναν στον Τρίτο Κόσμο 109 ανά 1.000 παιδιά έως πέντε ετών. Το σημερινό ποσοστό είναι 61 τοις χιλίοις.
Αναλφαβητισμός: Σύμφωνα με την UNESCO, το 1970 το ποσοστό των αναλφάβητων ενηλίκων στον κόσμο ήταν 37%. Σήμερα μόνο 18% δεν γνωρίζουν γραφή και ανάγνωση. Τα 2/3 αυτών είναι γυναίκες και αφορά χώρες που η εκπαίδευση γυναικών θεωρείται «αμάρτημα».
Δημοκρατία: Ο αριθμός των δημοκρατικών χωρών αυξήθηκε τα τελευταία τριάντα χρόνια από 46 σε 90. Παρ’ όλα αυτά, μόνο το 46% του παγκόσμιου πληθυσμού ζει σε καθεστώς ελευθερίας.
Πόλεμοι: Η προφητεία του Economist ότι δεν θα υπάρξει ποτέ πολεμική σύγκρουση μεταξύ χωρών που έχουν McDonalds μοιάζει να επιβεβαιώνεται. Το 1991 γίνονταν 52 πόλεμοι σε όλο τον κόσμο, πέρυσι 31. Ακόμη και η Αφρική, ζει πιο ειρηνικά. Σήμερα υπάρχουν πέντε ένοπλες συγκρούσεις έναντι 16 (το ανώτατο) του 2002.
Ισότητα φύλων: Σύμφωνα με το Διεθνές Γραφείο Εργασίας, η ισότητα των δύο φύλων προχωρά αργά, αλά σταθερά. Το 1995 οι γυναίκες κατείχαν μόνο το 25,6% των υψηλών θέσεων στην πολιτική και στις επιχειρήσεις. Σήμερα αυτό το ποσοστό έχει φτάσει στο 28,3%. Η πολιτική όμως δεν ακολουθεί με την ταχύτητα που κινείται ο κόσμος. Ενώ το 57% των εργαζομένων είναι γυναίκες, μόνο 17% από τα μέλη όλων των Κοινοβουλίων του ελεύθερου κόσμου είναι γυναίκες.
Διαδίκτυο: Ενα δισεκατομμύριο άνθρωποι (17,5% του παγκόσμιου πληθυσμού) είναι σήμερα συνδεδεμένοι στο internet. Οι νέες τεχνολογίες επεκτείνονται ταχύτατα στον Τρίτο Κόσμο και οι παραγγελίες του «υπολογιστή των 100 δολαρίων» (θα κοστίζει, για την ακρίβεια, 178$) δείχνουν ότι θα πρέπει να περιμένουμε έκρηξη στις συνδέσεις.
Τα στοιχήματα της ανθρωπότητας πού χάνουμε
Φαινόμενο θερμοκηπίου: Η οικονομική ανάπτυξη του Τρίτου Κόσμου έχει σοβαρό περιβαλλοντικό κόστος. Η Κίνα μόνο καίει 2 δισ. τόνους κάρβουνου τον χρόνο και μέχρι το 2016 θα φτάσει τους 4 δισ. τόνους. Οι εκπομπές διοξειδίου του άνθρακα αυξήθηκαν την περίοδο 2000-2004 περισσότερο από τις χειρότερες προβλέψεις των επιστημόνων, κάτι που τους κάνει να πιστεύουν ότι τα αέρια που συντελούν στη δημιουργία του θερμοκηπίου θα αυξηθούν κατά 25 – 90% μέχρι το 2030. Οι εκπομπές διοξειδίου του άνθρακα το 2006 έμειναν σταθερές στην Ε.Ε., μειώθηκαν κατά 1,4% στις ΗΠΑ, αλλά αυξήθηκαν αλματωδώς στην Κίνα σε σημείο να υπερβαίνει τις εκπομπές από τις ΗΠΑ κατά 8%.
Διαφθορά: Δύο από τα 66 τρισ. του πλούτου που παράγεται παγκοσμίως ελέγχεται από το οργανωμένο έγκλημα. Οι δωροδοκίες κυβερνητικών αξιωματούχων και δημόσιων λειτουργών το περασμένο έτος υπολογίζονται στο αστρονομικό ποσό του ενός τρισεκατομμυρίων δολαρίων. Από αυτό το ποσό 20 – 40 δισ. δολάρια είναι δωροδοκίες πολιτικών σε αναπτυσσόμενες χώρες και 60 – 80 δισ. σε αναπτυγμένες.
Σκλαβοπάζαρα: Σήμερα υπάρχουν περισσότεροι σκλάβοι στον κόσμο, απ’ όσοι υπήρχαν ποτέ στην ιστορία του ανθρώπινου γένους, ακόμη και από τον 18ο αιώνα που το αφρικανικό δουλεμπόριο είχε φτάσει στο αποκορύφωμά του. Υπολογίζεται ότι σήμερα 12,3 – 27 εκατ. (κυρίως) γυναίκες της Ανατολικής Ασίας στερούνται των βασικών τους δικαιωμάτων.
Ψηφιακή αποθήκευση: Οσο κι αν φανεί περίεργο, ένα από τα βασικά προβλήματα που θα αντιμετωπίσει άμεσα η ανθρωπότητα είναι η ψηφιακή αποθήκευση των δεδομένων που θα παράγει. Σύμφωνα με την International Data Corporation, το 2006 ο κόσμος παρήγαγε 161 δισ. γιγαμπάιτ πληροφορίας ενώ είχε χώρους αποθήκευσης 185 δισ. γιγαμπάιτ. Με την διασύνδεση όλο και περισσοτέρων ανθρώπων στο διαδίκτυο, την έλευση του YouΤube, και των καμερών επιτήρησης, την εξέλιξη των αρχείων του δημοσίου και ιδιωτικών επιχειρήσεων το 2010 θα χρειαστούν αποθηκευτικοί χώροι 988 δισ. γιγαμπάιτ ενώ θα υπάρχουν διαθέσιμα μόνο 601 δισ. Το ένα τρίτο της ψηφιακής ανθρώπινης γνώσης θα χαθεί για πάντα.
SOFI: Ο δείκτης προόδου του κόσμου
Το 2000 οι 189 χώρες του ΟΗΕ έθεσαν οκτώ φιλόδοξους στόχους (μείωση της παγκόσμιας φτώχειας, του αναλφαβητισμού, της παιδικής θνησιμότητας, της μόλυνσης του περιβάλλοντος, προώθηση της ισότητας, των παγκόσμιων συνεργασιών κ.λ.π) που θα πρέπει να επιτύχει η ανθρωπότητα μέχρι το 2015. Αυτοί οι στόχοι αναλύθηκαν σε 48 δράσεις οι οποίες μετρώνται ανα έτος για να δούμε πόσο επιτυγχάνονται οι στόχοι.
Εικοσιενιά δείκτες σταθμίζονται για να δημιουργήσουν το State Of the Future Index (SOFI). Είναι δείκτες που δείχνουν διάφορες πτυχές της ανθρώπινης δραστηριότητας (π.χ. το ποσοστό όσων έχουν πρόσβαση σε πόσιμο νερό, τον αναλφαβητισμό, την εκπομπή αερίων του θερμοκηπίου, διαθεσιμότητα τροφής, ποσοστό ανθρώπων που ψηφίζουν, ποσοστό δασών, αριθμό προσφύγων κ.λ.π.) με διαφορετικό βάρος Ο δείκτης SOFI με λίγα λόγια είναι ο δείκτης προόδου της ανθρωπότητας. Και παρά όσα λέγονται είναι ανοδικός…
Δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα «Καθημερινή» στις 14.10.2007
