Σήμερα κάθε ψυχολόγος που σέβεται τον εαυτό του πρέπει να βρει μια ασθένεια που να της δώσει το όνομά του.
Παλιότερα, όταν θέλαμε να δηλώσουμε ότι κάποιος επιχειρηματολογούσε για το αυτονόητο λέγαμε ότι λέει: «Καλύτερα πλούσιος και υγιής, παρά φτωχός κι άρρωστος». Σήμερα, αν πιστέψουμε κάποιους ψυχολόγους που θέλουν να πουλήσουν βιβλία, «το καλύτερα πλούσιος» δεν ισχύει. Αν πιστέψουμε τον Βρετανό συγγραφέα και ψυχολόγο Ολιβερ Τζέιμς, «ο καπιταλισμός κάνει τους ανθρώπους να παραφέρονται». Τους μεταδίδει τον «ιο της αφθονίας (affluenza)».
Ετσι ο καπιταλισμός, παραγωγός όλων των δεινών του πλανήτη κι εξ ορισμού υπεύθυνος για τη φτώχεια, γίνεται τώρα υπεύθυνος και για τον πλούτο. Ακόμη και η αφθονία που παράγει, είναι αρνητικό χαρακτηριστικό: Σε κάνει άρρωστο.
Δεν είναι η πρώτη φορά που κάποιοι ψυχολόγοι επιχειρούν να χτυπήσουν τις λίστες των ευπώλητων με περίεργες ασθένειες. Οσοι είναι παλιοί χρήστες του Διαδικτύου θα θυμούνται ότι πριν καλά καλά ο Τιμ Μπερνς Λι ανακαλύψει την ιδέα του παγκόσμιου ιστού, κάποιοι ψυχολόγοι είχαν εφεύρει την ασθένειά του. Λίγοι θυμούνται τον περίτεχνο όρο αυτής της ασθένειας, αλλά είχαν γραφτεί εκατοντάδες άρθρα και δεκάδες βιβλία για τις αρνητικές ψυχολογικές επιπτώσεις του internet. Προέβλεπαν, ούτε λίγο ούτε πολύ, ότι οι άνθρωποι θα απομονώνονταν από τους άλλους, θα κυκλοφορούσαν σαν ζόμπι αποκομμένα από τον κοινωνικό τους περίγυρο, και το μόνο που θα είχαν στο μυαλό τους θα ήταν ιστοσελίδες και διασυνδέσεις.
Σήμερα κάθε ψυχολόγος που σέβεται τον εαυτό του, πρέπει να βρει μια ασθένεια που να της δώσει το όνομά του. Αν δεν υπάρχει, κανένα πρόβλημα: Θα την εφεύρει. Ετσι, σήμερα υπάρχουν ασθένειες που σχετίζονται με τα ηλεκτρονικά παιγνίδια, με τη λατρεία του αυτοκινήτου, άλλες που έχουν να κάνουν με την πόλη κι άλλες που εμφανίζονται στις εξοχές. Υπάρχουν ασθένειες που σχετίζονται με τη δουλειά κι ασθένειες που προκύπτουν από την έλλειψή της. Ψυχολογικές επιπλοκές που έχουν να κάνουν με το σεξ κι ανωμαλίες που προκύπτουν από την έλλειψή του (οι τελευταίες, πιθανότατα, είναι μοντέρνες εκδοχές εκείνης της ασθένειας που οι κατηχητές έλεγαν ότι κούφαινε). Και προφανώς διά πάσαν νόσον υπάρχει κι ένα βιβλίο, όπως και μια ακριβοπληρωμένη θεραπεία γι’ αυτή.
Οπως διαβάζουμε λοιπόν στο Reuters, ο Ολιβερ Τζέιμς, κοσμογυρισμένος από τη Νέα Υόρκη μέχρι το Σίδνεϊ και από τη Σιγκαπούρη σε Σαγκάη, Κοπεγχάγη, Μόσχα, ύστερα από συνέντευξη 240 ατόμων κατέληξε στο συμπέρασμα ότι «μας νοιάζει περισσότερο να έχουμε παρά να είμαστε και μπερδεύουμε τις ανάγκες μας με τις επιθυμίες μας». Αυτό είναι καλό για ποίηση, αλλά για να γίνει επιστήμη πρέπει να ορίσουμε τις λέξεις. Τι σημαίνει, επί παραδείγματι, «να είμαστε» και γιατί πρέπει να μας νοιάζει αυτό;
Υπάρχει μια τάση να ενοχοποιούνται οι επιλογές των ανθρώπων. Οχι σε σχέση με τα αποτελέσματα που μπορούν να επιφέρουν σε τρίτους, αλλά σε σχέση με τον ίδιο τους τον εαυτό. Οτιδήποτε κι αν κάνουν ελλοχεύει ο κίνδυνος κάποιας «μανίας». Μόνο που για να υπάρχει η «μανία», πρέπει πρώτα να ορίσουμε την κανονικότητα. Πόσες είναι οι κανονικές ώρες που πρέπει να παραμένει κανείς στο Διαδίκτυο και στα πόσα λεπτά παραπάνω γίνεται «netholic» (διαδικτυομανής);
Μόνο που αυτές οι μοντέρνες ασθένειες προϋποθέτουν έναν «ευφυή σχεδιασμό της καθημερινής ζωής» (παλιότερα ήταν μεταφυσικός, σήμερα κανείς δεν τον ορίζει) και ηλίθιους (ή παλιότερα «αμαρτωλούς») που δεν τον ακολουθούν. Και κυρίως: Είναι μια ακόμη επιχείρηση συκοφάντησης της ατομικής επιλογής.
ΥΓ.: Για το «καλύτερα υγιής» της αρχικής ρήσης δεν γνωρίζουμε αν ισχύει, αλλά σίγουρα θα έχει γραφτεί κάποιο βιβλίο που να εξυμνεί τις αρετές της αρρώστιας.
Δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα «Καθημερινή» στις 27.1.2007
