Μια έκθεση για τις αναγκαίες μεταρρυθμίσεις στη Γαλλία, η οποία θα μπορούσε να είχε γραφτεί για την Ελλάδα.
Ο Ζακ Αταλί, ο σοσιαλιστής, πάλαι ποτέ σύμβουλος του Φρανσουά Μιτεράν, ανατέμνει τις γαλλικές αγκυλώσεις που φρενάρουν την ανάπτυξη της χώρας του. Το πολυσέλιδο υπόμνημα που συνέταξε η υπό την προεδρία του «Επιτροπή για την Απελευθέρωση της Γαλλικής Ανάπτυξης» παραδόθηκε στον Γάλλο πρόεδρο Νικολά Σαρκοζί, αλλά θα μπορούσε να μεταφραστεί και να μοιραστεί σε όλη την ελληνική πολιτική ηγεσία. Εξάλλου Ελλάς – Γαλλία συμμαχούν στα πάντα. Κυρίως σε ένα μοντέλο κοινωνικής και οικονομικής πολιτικής που χαρακτηρίζεται από προϊούσα αναποτελεσματικότητα, που πίσω από μια ξύλινη ρητορεία συγκαλύπτει προνόμια ομάδων με πολιτική ισχύ και καταδικάζει τους ανίσχυρους στην περιθωριοποίηση.
«Μην έχοντας εγκαταλείψει ένα κληρονομημένο μεταπολεμικό μοντέλο, που κάποτε ήταν αποτελεσματικό, αλλά που πλέον κατέστη απρόσφορο, η Γαλλία παραμένει σε πολύ μεγάλο βαθμό μια κοινωνία συγκάλυψης και προνομίων», γράφει στην αναφορά που οι Financial Times ονομάτισαν «η επανάσταση του Ζακ Αταλί». «Το Κράτος ρυθμίζει μονίμως έως και τις ελάσσονες λεπτομέρειες, το σύνολο των πεδίων της κοινωνίας των ιδιωτών, κενώνοντας κατ’ αυτό τον τρόπο τον κοινωνικό διάλογο από το περιεχόμενό του, εμποδίζοντας τον ανταγωνισμό, και ευνοώντας τις συντεχνιακές πρακτικές και τη δυσπιστία. Ενώ η εποχή μας απαιτεί την εργασία στο πλαίσιο δικτύων, την πρωτοβουλία και την εμπιστοσύνη, τα πάντα συνεχίζουν να αποφασίζονται από τα πάνω, τα πάντα ελέγχονται σε ένα κλίμα γενικής καχυποψίας.
Οι γαλλικές δημόσιες δαπάνες είναι οι υψηλότερες απ’ όλες τις χώρες του ΟΟΣΑ και αυξάνονται γρηγορότερα από την παραγωγή. Μολονότι οι φόροι είναι οι υψηλότεροι στην Ευρώπη, το δημόσιο έλλειμμα διατηρείται εδώ και δεκαπέντε χρόνια σε πάνω από 3% του ΑΕΠ, και οι τόκοι του δημόσιου χρέους απορροφούν από μόνοι τους τα δύο τρίτα της φορολογίας εισοδήματος.
Οι συνέπειες αυτού του γενικού συντηρητισμού είναι καταστροφικές, ιδίως για τους νέους. Ακόμη κι αν ο κάθε Γάλλος συνεχίζει να παράγει 5% παραπάνω ανά ώρα εργασίας από έναν Αμερικάνο, παράγει 35% λιγότερα απ’ αυτόν κατά την διάρκεια της ενεργού ζωής του. Οι πρόσοδοι θριαμβεύουν: στις έγγειες περιουσίες, στις συμπαιγνίες των προνομιούχων, στην στελέχωση των ελίτ. Μόνο 5.000 επιχειρήσεις έχουν πάνω από 250 μισθωτούς. Ελάχιστα γαλλικά πανεπιστήμια λαμβάνονται στα σοβαρά στον κόσμο. Ελάχιστοι ερευνητές εργάζονται σε θέματα του μέλλοντος και η ανταγωνιστικότητα πέφτει: από το 1994 και μετά, το μερίδιο των γαλλικών εξαγωγών στις παγκόσμιες εξαγωγές συρρικνώνεται σταθερά».
Μας θυμίζουν κάτι όλα αυτά; Αν πειράξουμε λίγο τα μεγέθη δεν είναι η Ελλάδα των κρατικά προστατευμένων προσόδων, της χαμηλής ανταγωνιστικότητας; Δεν αφορά το κράτος που θέλει να τα ελέγχει όλα και τελικά χρεώνεται όλο και περισσότερο για να καταφέρνει όλο και λιγότερα; «Μια χώρα που χρεώνεται δεν αγαπά τα παιδιά της. Ποιο είναι το καλό χρέος: η επένδυση, που προετοιμάζει το μέλλον. Ποιο είναι το κακό χρέος: το δικό μας, τούτη η συσσώρευση ελλειμμάτων που γεννά ο δαπανηρότατος τρόπος λειτουργίας του κράτους και του συνόλου του δημόσιου τομέα».
Η επιτροπή Αταλί δεν σταματά στη διάγνωση της ασθένειας. Καταθέτει 316 προτάσεις για την αναμόρφωση της Γαλλίας. Δεν είναι φιλελεύθερες, ούτε σοσιαλιστικές, και πολλές δεν είναι καν νέες. Αλλά για μια χώρα σαν τη Γαλλία και την Ελλάδα που μαστίζονται από κρατικιστικές αντιλήψεις παραμένουν εξαιρετικά θαρραλέες. Ανάμεσα σ’ αυτές τις προτάσεις διαβάζουμε την απελευθέρωση των κλειστών επαγγελμάτων (φαρμακεία, ταξί για την Γαλλία συν συμβολαιογράφοι, φορτηγά δημόσιας χρήσης κ.ά. για την Ελλάδα), την κατάργηση των νόμων που απαγορεύουν τις εκπτώσεις στα εμπορικά καταστήματα και τα σούπερ μάρκετ, την πλήρη απελευθέρωση του ωραρίου των καταστημάτων, την εθελοντική (αλλά με ισχυρά κίνητρα) παραμονή στη δουλειά και μετά την συνταξιοδότηση κ.ά. Κυρίως την ενίσχυση της εκπαίδευσης.
Ο Αταλί δίνει μεγάλο βάρος στην παιδεία. Είναι το πρώτο κεφάλαιό του στην έκθεση κι έχει τίτλο «εν αρχή, η γνώση». Προτείνει ριζική αναμόρφωση όλων των βαθμίδων παιδείας, ξεκινώντας από το νηπιαγωγείο και τους βρεφονηπιακούς σταθμούς. Πιστεύει ότι πρέπει να ριχτεί ιδιαίτερο βάρος στην διδασκαλία των αγγλικών, της πληροφορικής και των οικονομικών. Κυρίως προτείνει την αποκέντρωση της λήψης αποφάσεων σε κάθε βαθμίδα της εκπαίδευσης με «απόδοση μεγαλύτερης αυτονομίας στα σχολεία της πρωτοβάθμιας και δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης». Ζητά να θεσπιστούν τα «κουπόνια εκπαίδευσης» (για την ελεύθερη επιλογή του σχολείου από τους γονείς) και την ενίσχυση της «τηλεμάθησης».
Οι 316 προτάσεις της Επιτροπής Αταλί βρίσκονται στα χέρια του Γάλλου προέδρου Νικολά Σακοζί. Οι αντιδράσεις είναι πολλές και κανείς δεν ξέρει πόσες από αυτές τελικά θα υλοποιηθούν. «Η Γαλλία», γράφει ο Economist, «φημίζεται για την παραγωγή ιδεών για μεταρρυθμίσεις, αλλά και για την ικανότητά της να τις αγνοεί». Το ίδιο ισχύει και στην Ελλάδα…
Το πρόβλημα της ακρίβειας
Η Γαλλία, όπως και η Ελλάδα, μαστίζεται από την ακρίβεια που ροκανίζει τα εισοδήματα των χαμηλότερων στρωμάτων. Για τον Αταλί αυτή είναι κρατικά παραγόμενη. Οφείλεται στην πλεονάζουσα αγοραστική δύναμη κάποιων ομάδων του πληθυσμού, που το Δημόσιο εγγυάται τις προσόδους τους και στην χαμηλή παραγωγικότητα της γαλλικής οικονομίας. «Η αγοραστική δύναμη αυξάνεται ταχύτερα από την παραγωγικότητά μας», δήλωσε σε συνέντευξή του στο περιοδικό Le Point.
«Αυτό δεν θα πείραζε αν οι ρυθμοί ανάπτυξής μας υπερέβαιναν κατά μία τουλάχιστο μονάδα τους ρυθμούς αύξησης της παραγωγικότητας. Αλλιώς, όπως εξάλλου συμβαίνει σήμερα, η αγοραστική δύναμη πηγαίνει σε αύξηση των εισαγωγών». Το πρόβλημα, όμως, είναι ότι «η αγοραστική δύναμη είναι άνισα κατανεμημένη. Η Γαλλία δεν έχει πρόβλημα χαμηλής αγοραστικής δύναμης, έχει πρόβλημα κοινωνικής δικαιοσύνης. Η φορολογία είναι πολύ άσχημα μοιρασμένη. Ενα υπερβολικά μεγάλο μέρος της (47 – 48%) πηγαίνει σε δημόσιες δαπάνες που κατανέμονται επίσης πολύ άδικα. Η Γαλλία είναι σήμερα η χώρα του ΟΟΣΑ με τις μεγαλύτερες δημόσιες δαπάνες, 5% παραπάνω από τον ευρωπαϊκό μέσον όρο. Ξεπερνάμε ακόμα και τα σκανδιναβικά κράτη. Ενώ η Γαλλία κοιμόταν βλέπετε, εκείνοι έβαλαν τάξη στα δημόσια οικονομικά τους. Φυσικά στη Γαλλία γίνεται πολλή αναδιανομή, αλλά με άτσαλο τρόπο. (…) Οπως γνωρίζετε, εδώ και καιρό το κράτος ανησυχεί για το ύψος των δημοσίων δαπανών του και έχει την τάση να μειώνει τη φορολογία, να προχωράει σε φοροαπαλλαγές, δημιουργώντας ένα σωρό “εξαιρέσεις”. Σκεφτείτε πως υπάρχουν σήμερα τουλάχιστον 400 στο φορολογικό μας σύστημα! Είναι προσωπική μου γνώμη πως έχουμε φόρους άδικους (τον φόρο εισοδήματος) και φόρους δίκαιους (τον φόρο κληρονομιάς ή μεταφοράς κεφαλαίου). Το φορολογικό μας σύστημα θα πρέπει να επιβραβεύει όσους δημιουργούν πλούτο και να τιμωρεί τους εισοδηματίες».
Ιnfo
Στην Ελλάδα μαθαίνουμε πολλά για την Κάρλα Μπρούνι και λιγότερα για τον Νικολά Σαρκοζί. Μαθαίνουμε πολλά για τις κινήσεις στη γαλλική πολιτική σκακιέρα και τίποτε για τον προβληματισμό που αναπτύσσεται. Είναι χαρακτηριστική η εκκωφαντική σιωπή για το πόρισμα Αταλί. Στον ελληνικό Tύπο υπήρξαν μόνο κάποια σαρκαστικά σχόλια για τους σοσιαλιστές -τύπου Αταλί- που έγιναν φιλελεύθεροι. Ευτυχώς, όμως, υπάρχουν τα blogs.
-http://scholarios.wordpress.com. Ο συγγραφέας και δοκιμιογράφος κ. Θάνος Σαμαρτζής μετέφρασε ένα μεγάλο μέρος της έκθεσης Αταλί και συνεχίζει.
-http://g700.blogspot.com. Στο site της «Γενιάς των 700 ευρώ» υπάρχει η εξαιρετικά ενδιαφέρουσα συνέντευξη του Ζακ Αταλί στο περιοδικό Le Point.
Η μετάφραση των αποσπασμάτων που παρατίθενται ανωτέρω είναι από αυτούς τους δικτυακούς τόπους.
Δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα «Καθημερινή» στις 3.2.2008
