Στους ασύμμετρους πολέμους, όπως ήταν αυτός στον Λίβανο, δύσκολα ανακαλύπτονται οι νικητές. Οι μόνοι γνωστοί είναι οι ηττημένοι.
Τον παλιό καιρό, ο πόλεμος, η νίκη και η ήττα ήταν σαφώς οριοθετημένα. Στην κλασική του μελέτη «Ο Δυτικός τρόπος πολέμου» (στα ελληνικά «Εκδόσεις Κ. Τουρίκη»), ο μεγάλος ελληνιστής καθηγητής Βίκτορ Ντέιβις Χάνσον ανέπτυξε την ιδέα της «αποφασιστικής μάχης». Οι αρχαίοι Ελληνες, γράφει, κληροδότησαν στη Δύση τον πόλεμο με παρατεταγμένους στρατούς σε μια αποφασιστική μάχη, η οποία όριζε τους νικητές και ηττημένους. Οποιος υποχωρούσε υποτασσόταν στον νικητή και ο τελευταίος επέβαλε τους όρους ειρήνευσης (οι οποίοι συνήθως ήταν η υποτέλεια του ηττημένου).
Με δεδομένο λοιπόν αυτό το σκεπτικό -το οποίο είναι πλέον βαθιά ριζωμένο στη δυτική κοσμοθεωρία- πολλοί ψάχνουν να βρουν τον νικητή στον τελευταίο πόλεμο του Λιβάνου. Κομμάτι δύσκολη δουλειά, αφού και οι δύο αντιμαχόμενοι πανηγυρίζουν. Οι ισραηλινοί ισχυρίζονται ότι νίκησαν και σύμφωνα με τη θεωρία Χάνσον έχουν δίκιο: προέλασαν στον Νότιο Λίβανο. Μόνο που έδωσαν μόνοι τους την «αποφασιστική μάχη». Ο εχθρός δεν παρέταξε στρατό για να υποχωρήσει. Σε σχέση, όμως, με τον διακηρυγμένο στόχο (που ήταν η εξάλειψη της απειλής Χεσμπολάχ) το Ισραήλ ηττήθηκε. Δεν ξέρουμε βέβαια σε ποιον βαθμό γιατί δεν γνωρίζουμε πόσο αποφασιστικά επλήγη η παραστρατιωτική αυτή οργάνωση, αλλά απομένει να δούμε αν εκείνο που δεν κατάφεραν οι βομβαρδισμοί θα το επιτύχει η διπλωματία.
Οι πανηγυρισμοί του ιμάμη Χασάν Νασράλα είναι πιο εύκολοι, αφού η Χεσμπολάχ δεν είχε κάποιον διακηρυγμένο στόχο σ’ αυτόν τον πόλεμο. Μπορεί να πανηγυρίζει για το γεγονός ότι οι Ισραηλινοί έφυγαν από τον Λίβανο, αλλά το θέμα είναι ότι οι Ισραηλινοί δεν ήθελαν να βρίσκονται στον Λίβανο. Εισέβαλαν διότι ο ίδιος τους προκάλεσε. Αν στόχος της Χεσμπολάχ ήταν απλώς να σπάσει τα νεύρα της ισραηλινής ηγεσίας, τότε νίκησε. Και με τον ορισμό του Κίσιγκερ («σε ένα ανταρτοπόλεμο ο τακτικός στρατός χάνει όταν δεν κερδίζει και οι αντάρτες κερδίζουν όταν δεν χάνουν») πάλι η Χεσμπολάχ κέρδισε. Το ερώτημα όμως είναι: τι ακριβώς κέρδισε; Αν στόχος της παραστρατιωτικής αυτής οργάνωσης είναι η καταστροφή του Ισραήλ, τότε έχασε.
Μύλος; Σίγουρα, αλλά αυτές μπορεί να είναι οι ωδίνες ενός νέου κόσμου στον οποίο όλα όσα γνωρίζαμε δεν ισχύουν. Οι ασύμμετροι πόλεμοι δεν έχουν «αποφασιστικές μάχες» και γι’ αυτό δεν έχουν ξεκάθαρους νικητές. Εχουν όμως ηττημένους. Είναι οι πολίτες των χωρών που βρίσκονται στο ενδιάμεσο διαμαχών αυτού του τύπου. Δεν εννοούμε μόνο τα παράπλευρα ή απευθείας θύματα των επιθέσεων. Υπάρχουν και οι εκπτώσεις στα δικαιώματα των πολιτών.
Η χειρότερη έννοια που κληροδότησε στην πολιτική η ιδεολογία των νεοσυντηρητικών της Ουάσιγκτον ήταν ο «πόλεμος κατά της τρομοκρατίας». Οχι για ηθικούς λόγους, αλλά για πολύ πραγματιστικούς: η δυτική σκέψη πάσχιζε πάντα να ορίζει ακριβώς τα πράγματα, για να έχει τα καλύτερα δυνατά αποτελέσματα. Η έννοια του «πολέμου κατά της τρομοκρατίας» προσδιορίζει εν πολλοίς και τα μέσα που θα χρησιμοποιηθούν για να αντιμετωπιστεί το πρόβλημα των «τρελών του Ισλάμ». Κάτι που θα μπορούσε να είναι μια παγκόσμια αστυνομική επιχείρηση (με τις δυσκολίες και τις αγκυλώσεις που υπάρχουν λόγω της ύπαρξης εθνικών κρατών) μασκαρεύτηκε σε «πόλεμο», ένα πόλεμο όμως που δεν έχει μέτωπα, αντίπαλους στρατούς και σαφείς στόχους.
Ετσι, τώρα εκστρατεύουν χιλιάδες, σκοτώνονται άνθρωποι (μάχιμοι και άμαχοι), καταστρέφονται υποδομές, συρρικνώνονται δημοκρατικά δικαιώματα και κανείς δεν ξέρει αν αυτό το τεράστιο κόστος έχει κάποιο αποτέλεσμα. Χειρότερα: Οπως έγινε και στον πόλεμο του Λιβάνου δεν θα μάθει ποτέ κανείς ποιος νίκησε. Απλώς κάθε τρομοκρατική ενέργεια και τα συνακόλουθα μέτρα θα μας υπενθυμίζουν ποιος έχασε.
Δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα «Καθημερινή» στις 19.8.2006
