Κομβικό ζήτημα για κάθε χώρα είναι η διαχείριση της γνώσης. Η Άννα Διαμαντοπούλου ορθώς θέτει ως νέο εθνικό στόχο την ουσιαστική ένταξη της Ελλάδος στον πυρήνα των προωθημένων στην κοινωνία της γνώσης χωρών μέχρι το 2020.
Ουδέν κακόν αμιγές καλού. Η ήττα του ΠΑΣΟΚ στις εκλογές του 2004 το έριξε σε μια βαθιά ενδοσκόπηση. Το ΠΑΣΟΚ έχασε τις εκλογές, αλλά άρχισε να ξαναβρίσκει τον εαυτό του. Και ποιος ήταν ο εαυτός του που συνεθλίβη από την διαχείριση και το σφιχταγγάλιασμα του κράτους; Η ανησυχία, το ψάξιμο, η κουβέντα, η σύγκρουση, ο προβληματισμός.
Κάποιες εφημερίδες βάφτισαν αυτό που συμβαίνει στο κόμμα της αξιωματικής αντιπολίτευσης «Κρίση». Ευτυχώς για τον τόπο είναι «Κρίση» με κάπα κεφαλαίο. Η «κρίση» στην βολεμένη Ελλάδα, στην ανόητη Ελλάδα έχει αρνητική χροιά. Η κρίση στην ανήσυχη αρχαία Ελλάδα, στην έξυπνη Ελλάδα του παρελθόντος, προερχόμενη από το ρήμα «κρίνω» είναι καλοδεχούμενη. Είναι διαδικασία κάθαρσης απόψεων, είναι διαδικασία αναζωογόνησης. Είναι διαδικασία που κοιτάει γύρω της, βλέπει τις νέες συνθήκες και προσαρμόζεται καταλλήλως. Κάτι που δεν έκαναν οι δεινόσαυροι κι όλοι ξέρουμε που κατέληξαν.
Το δεύτερο καλό από την ήττα του ΠΑΣΟΚ στις εκλογές είναι ότι αυξήθηκε η ελληνική πολιτική βιβλιοπαραγωγή. Πολλοί σαρκάζουν το γεγονός ότι κάθε στέλεχος του ΠΑΣΟΚ έχει την ανάγκη να γράψει κάποιο βιβλίο. Αυτοί είναι οι άνθρωποι που δεν ένιωσαν ποτέ την ανάγκη να διαβάσουν ένα βιβλίο. Περιφέρονται στο ιστορικό τρίγωνο της Αθήνας (Κολωνάκι, Βουλή, Βουκουρεστίου) ανακυκλώνοντας προκαταλήψεις, θεωρώντας ότι πολιτική είναι το κουτσομπολιό του DaCapo, αν η Άννα στραβοκοίταξε ον Βαγγέλη κι αν ο Γιώργος τα έριξε χοντρά στον Κώστα. Αυτά συζητάνε, αυτά γράφουν, αυτά μεταδίδουν και μετά αποφαίνονται ρουφώντας το fredo «ο κόσμος δεν ενδιαφέρεται για την πολιτική» ή «ζούμε σε μια απολίτικη εποχή».
Αν όμως αντί να σαρκάζουν τα βιβλία τα άνοιγαν κι όλας, θα έβλεπαν ότι ο κόσμος δεν αποστρέφεται την πολιτική, αποστρέφεται το κουτσομπολιό που εκείνοι τους σερβίρουν ως πολιτική. Αν διάβαζαν την «Έξυπνη Ελλάδα» θα έβλεπαν ότι ο κόσμος όχι μόνο δεν αποστρέφεται την πολιτική, αλλά αντιθέτως παράγει πολιτική. Η πολιτική για τους ιδεοληπτικούς και τους αγράμματους (ή καλύτερα για τους ιδεοληπτικούς αγράμματους) είναι τα παχιά λόγια περί «αταξικής κοινωνίας» ή περί του κινδύνου του «νεοφιλελευθερισμού». Κι όμως! ο Κρόκος παράγει πολιτική. Η Ένωση Αγροτικών Συνεταιρισμών Σητείας κάνει πολιτική. Το Νυμφαίο είναι χτισμένη πολιτική. Η επί ίσοις όροις πρόσβαση στην Κοινωνία της Πληροφορίας από την ΖΕΠ είναι πολιτική. Σημείωση: θα ήθελα να δω αυτή την πολιτική απόφαση να αγκαλιάζει και τον κύριο κορμό της πόλης με ασύρματο πιθανώς δίκτυο. Η τεχνολογία υπάρχει κι άρχισε να εφαρμόζεται πλέον σε πολύ μεγαλύτερες πόλεις όπως είναι το Σαν Φραντζίσκο.
Κάποιες, λοιπόν, τοπικές κοινωνίες οργανώνουν τις κοινές τους υποθέσεις διαφορετικά, φτιάχνουν ευκαιρίες και συλλογικά επιχειρούν. Προσοχή στο ρήμα: οι ευκαιρίες δεν τυχαίνουν, ούτε βρίσκονται. Αυτό που μας δείχνει το βιβλίο της Άννας Διαμαντοπούλου είναι ότι οι ευκαιρίες φτιάχνονται. Στον Δήμο Ποταμιάς της Ελάσσονας κι εδώ στο Νομό Κοζάνης δεν «έτυχε» η ευκαιρία των εναλλακτικών καλλιεργειών. Φτιάχνεται. Αν ο νομός αποκτήσει παραγωγή τρούφας δεν θα είναι θεϊκό δώρο ή όπως αλλιώς θέλουμε να ονομάζουμε το «τυχαίο». Θα είναι εντελώς ανθρώπινο και προϊόν μιας πολιτικής επιλογής.
Το βιβλίο της Άννας Διαμαντοπούλου ξεχωρίζει από τα υπόλοιπα που παρήχθησαν από στελέχη του ΠΑΣΟΚ. Εμπεριέχει πολύ ρεπορτάζ. Πολλά στοιχεία.
Χωρίς να αδικούμε το βιβλίο του Τάσου Γιαννίτση («Η Ελλάδα και το μέλλον»), το οποίο επίσης έχει αρκετή έρευνα πίσω του αλλά είναι κομμάτι ακαδημαϊκό πολλά από τα βιβλία των στελεχών είναι προϊόντα της κοιλιάς των.
Μην τα υποτιμάμε. Πολύ χρήσιμα είναι, αλλά θα ήταν κατά πολύ χρησιμότερα αν π.χ. η συζήτηση περί «Αριστεράς και Δεξιάς» είχε αναφορές στον πραγματικό κόσμο.
Το βιβλίο της Άννας Διαμαντοπούλου πραγματεύεται όλα τα μεγάλα προβλήματα της εποχής μας, είναι εκλαϊκευμένο και εδράζεται στην εμπειρία. Δεν είναι στεγνά θεωρητικό. Ακουμπά όλα τα μεγάλα προβλήματα της εποχής μας, ακόμη κι εκείνα που δεν υποψιαζόμαστε.
Για παράδειγμα: η νέα πολιτική ατζέντα δεν μπορεί παρά να περιλάβει και τα τεράστια πολιτικά ζητήματα που γεννούν οι βιοεπιστήμες. Ένα απλό ερώτημα: σε ποιόν ανήκουν τα γονίδια που ο καθένας μας κουβαλάει; Μην βιαστείτε να απαντήσετε. Η απάντηση δεν είναι τόσο απλή. Μπορεί κάποια από τα γονίδιά σας να ανήκουν σε μια εταιρία που δεν ξέρετε καν ότι υπάρχει.
Το βιβλίο της Άννας Διαμαντοπούλου δεν είναι απλώς μια περιγραφή των πραγμάτων που έρχονται. Έχει σαφή πολιτική θέση για το πως πρέπει να ετοιμαστούμε για τα μελλούμενα. Έχει ειπωθεί πως κάθε σοσιαλδημοκρατικός εκσυγχρονισμός που αποτυγχάνει κάνει πιο επιτακτικό τον νεοφιλελεύθερο εκσυγχρονισμό.
Αυτό είναι αλήθεια.
Η αποτυχία να λυθεί το ασφαλιστικό το 2001 δεν είναι νίκη του εργατικού κινήματος ή της Αριστεράς. Μπορεί να είναι νίκη των πολιτικών και συνδικαλιστικών γραφειοκρατιών, αλλά είναι ήττα ενός ολόκληρου κομματιού της εργατικής δύναμης που περιμένει συντάξεις. Γιατί ας μην αυταπατώμεθα. Το ασφαλιστικό θα λυθεί. Με τον ένα ή τον άλλο τρόπο. Και ο άλλος τρόπος είναι η κατάρρευση κοινωνικών δομών. Δεν θα είναι μια ευχάριστη λύση, αλλά θα είναι λύση.
Κομβικό ζήτημα για κάθε χώρα είναι η διαχείριση της γνώσης. Η Άννα Διαμαντοπούλου ορθώς θέτει ως νέο εθνικό στόχο την ουσιαστική ένταξη της Ελλάδος στον πυρήνα των προωθημένων στην κοινωνία της γνώσης χωρών μέχρι το 2020. Αυτός πρέπει να είναι ο μετά την ΟΝΕ στόχος.
Και τα κριτήρια που θέτει καλά είναι: πρόσβαση στο διαδίκτυο όλων των σχολείων, ηλεκτρονική διακυβέρνηση, ηλεκτρονική διασύνδεση όλων των υπηρεσιών (νομαρχιακών, δημοτικών, περιφερειακών), ηλεκτρονικό επιχειρείν, φθηνή και μόνιμη πρόσβαση όλων στο διαδίκτυο.
Όλα αυτά είναι καλά κι άγια μόνο που δεν αφορούν την κοινωνία της πληροφορίας καθ’ αυτή, αλλά την κοινωνία της πληροφορικής. Το στοίχημα δεν είναι μόνο η φθηνή πρόσβαση. Διότι ακόμη κι αν μπούμε όλοι στο internet σήμερα δεν θα ξέρουμε τι να κάνουμε, εκτός αν γνωρίζουμε αγγλικά (μια ακόμη καλή και συκοφαντημένη πρόταση της Διαμαντοπούλου).
Η κοινωνία της πληροφορίας απαιτεί πληροφορία. Απαιτεί απελευθέρωση της γνώσης από σχήματα πνευματικής ιδιοκτησίας που θα πνίξουν κάθε προσπάθεια ισότητας στο μέλλον. Ξέρετε η παλιά καπιταλιστική κοινωνία ήταν πολύ σοσιαλιστική σε ότι αφορά την πληροφορία. Γι’ αυτό και θριάμβευσε. Με την μαζική εκπαίδευση με το σύστημα των δημοσίων βιβλιοθηκών (μιλάμε πάντα για το εξωτερικό) επέτρεψε τον γιο του κολίγου να γίνει επαγγελματίας, επιχειρηματίας, μηχανικός, καθηγητής, ότι τέλος πάντων ήθελε. Βοήθησε την κοινωνική κινητικότητα.
Στη νέα κοινωνία μπαίνουν πολλά φράγματα για την διάχυση της πληροφορίας ειδικά προς τα κάτω. Πατέντες λογισμικού, πατέντες επί των γονιδίων, επέκταση του copyright από τα 50 στα 75 χρόνια κ.λ.π. Αυτό που είπε κάποτε ο Νεύτων «είδα μακριά γιατί πατούσα σε πλάτες γιγάντων» δεν είναι αυτονόητο σήμερα. Δεν θα μπορεί να το πει οποιασδήποτε στο μέλλον γιατί με την πνευματική ιδιοκτησία πρέπει να πληρώσει κάποιος για να πατήσει σε πλάτες γιγάντων. Η γνώση, ακόμη κι αυτή που μας κληροδότησαν οι γίγαντες ιδιωτικοποιείται με ταχύτατους ρυθμούς. Η πνευματική ιδιοκτησία δεν είναι τόσο αθώα και δεν αφορά τα δικαιώματα των παραγωγών πληροφορίας πρωτίστως. Αφορά τα δικαιώματα των μεσαζόντων των μεγάλων εταιριών media.
Γι’ αυτό κατ’ αρχήν εύχομαι να υλοποιηθεί σύντομα η ψηφιοποίηση του πλούτου της εδώ βιβλιοθήκης με την δωρεάν παροχή του σε κάθε ελληνόπουλο που θέλει να μάθει και να προτείνω κάτι: Μόλις τελειώσει ο εκδοτικός κύκλος της «Έξυπνης Ελλάδας» να βγει όλο το βιβλίο δωρεάν στο internet. Και που ξέρουμε; Μπορεί στο μέλλον κάποιο παιδί να πει ότι είδα μακριά γιατί πάτησα στις πλάτες της Άννας…
Ομιλία στην παρουσίαση του βιβλίου της κ. Άννας Διαμαντοπούλου «Έξυπνη Ελλάδα» στην Κοζάνη 5.6.2006
