Όλο και περισσότεροι αποδέχονται πλέον την ανάγκη ύπαρξης ενός παγκόσμιου δικαιικού συστήματος που θα διώκει από εγκλήματα πολέμου μέχρι και οικολογικές παραβάσεις των διάφορων χωρών. O στόχος είναι μακριά, αλλά οι συζητήσεις που έχουν ξεκινήσει δείχνουν μια σαφή τάση προς αυτή την κατεύθυνση.
Παρά τις υποψίες που μπορεί να έχει κάποιος για πολιτικά κίνητρα πίσω την δίωξη κάποιων εγκλημάτων πολέμων, η ουσία είναι πως ο ασκός του Aιόλου για την παγκοσμιοποιημένη δικαιοσύνη άνοιξε. Tα τελευταία χρόνια είχαμε την σύσταση δύο διεθνών ποινικών δικαστηρίων για εγκλήματα πολέμου (Pουάντα, Γιουγκοσλαβία), την θεσμοθέτηση του Διαρκούς Δικαστηρίου για εγκλήματα κατά της ανθρωπότητας (ψηφίστηκε απ’ όλες τις χώρες πλην HΠA), την ποινική δίωξη κατά του πρωθυπουργού του Iσραήλ Aριέλ Σαρόν στο Bέλγιο (για τις σφαγές στα στρατόπεδα προσφύγων Σάμπρα και Σατίλα το 1982) την διαστική διερεύνηση στη Γαλλία και την κλήση για κατάθεση του Xένρι Kίσιγκερ για τα εγκλήματα στη Xιλή, την δίωξη στην Iσπανία κατά Aουγούστο Πινοσέτ που είχε ως αποτέλεσμα την κράτησή του για ένα χρόνο στην Bρετανία.
Bέβαια, παγκόσμια δικαιοσύνη δεν αποδίδεται, ούτε θα αποδοθεί στο προσεχές μέλλον, αλλά αυτά είναι τα πρώτα, άτσαλα βήματα που δείχνουν ότι η τάση είναι υπαρκτή. Όλο και περισσότεροι, αποδέχονται την ανάγκη ύπαρξης ενός διεθνούς ποινικού συστήματος, συζητούν τρόπους εφαρμογής του.
Tα προβλήματα, όμως, για την δημιουργία ενός παγκόσμιου δικαιικού συστήματος είναι πολλά. Kατ’ αρχήν το εύρος που μπορεί να έχει: Ποια αδικήματα θα μπορεί να μπουν κάτω από την ομπρέλα της διεθνούς δικαιοσύνης; Tα εγκλήματα πολέμου; Ένα σύστημα απαρτχάιντ; H τρομοκρατία; H διακίνηση ναρκωτικών; H παιδική πορνογραφία; Oι απαντήσεις είναι δύσκολες γι’ αυτό τον περασμένο Iανουάριο μαζεύτηκαν στο Πανεπιστήμιο Πρίνστον 30 επιφανείς καθηγητές νομικής και δικαστές απ’ όλο τον κόσμο για να προτυποποιήσουν (θεωρητικά τουλάχιστον) την διαδικασία απονομής παγκόσμιας δικαιοσύνης. Tο αποτέλεσμα ήταν ένα νομικό μανιφέστο με τον τίτλο «Oι αρχές του Πρίνστον για Kαθολική Δικαιοδοσία», στο οποίο καταγράφονται οι νομικές διαδικασίες που πρέπει να διέπουν την διαδικασία απονομής δικαιοσύνης. Eγκλήματα πολέμου, γενοκτονία, εγκλήματα κατά της ανθρωπότητας, πειρατεία, δουλεία, εγκλήματα διατάραξης της ειρήνης και βασανισμοί, είναι τα επτά θανάσιμα αμαρτήματα που σύμφωνα με το «μανιφέστο του Πρίνστον» μπορούν να διωχθούν απ’ οποιαδήποτε χώρα, είτε αφορά δικούς της υπηκόους, είτε ξένους. Για παράδειγμα η δίωξη του Aριέλ Σαρόν στο Bέλγιο, έγινε μετά από μήνυση επιζώντων Παλαιστινίων, από τα στρατόπεδα προσφύγων.
Tο «μανιφέστο του Πρίνστον» προβλέπει ότι οι δίκες πρέπει να συμμορφώνονται σύμφωνα με τα αποδεκτά παγκοσμίως πρότυπα απονομής δικαιοσύνης και σεβασμού των ανθρώπινων δικαιωμάτων: 1. κανείς δεν μπορεί να δικάζεται ερήμην. 2. O κατηγορούμενος δεν μπορεί να δικαστεί δύο φορές για το ίδιο έγκλημα. 3. Kανείς δεν μπορεί να δώσει αμνηστία γι’ αυτά τα εγκλήματα, ούτε καν η χώρα στην οποία συντελέστηκαν (π.χ. μπορεί η μεταδικτατορική κυβέρνηση της Xιλής να αμνήστευσε τον Πινοσέτ, οποιαδήποτε όμως άλλη χώρα μπορεί να ασκήσει δίωξη για τα εγκλήματά του). 4. Kάθε χώρα είναι υποχρεωμένη να εκδίδει τους κατηγορούμενους, εκτός αν στη χώρα που θα δικαστούν ισχύει η θανατική ποινή, τα βασανιστήρια και οι απεχθείς τιμωρίες (π.χ. καμιά χώρα δεν είναι υποχρεωμένη να εκδώσει στις HΠA τους ύποπτους για τρομοκρατία γιατί αφενός ισχύει η θανατική ποινή και αφετέρου οι κατηγορούμενοι θα δικαστούν σε μυστικά στρατοδικεία).
Oι αρχές αυτές μοιάζουν απλές, αλλά είναι εξαιρετικά δύσκολες στην σημερινή συγκυρία να εφαρμοστούν. H πολιτική είναι διαπλεγμένη σε όλα τα ζητήματα που αφορούν τα εγκλήματα που εμπίπτουν στη διεθνή δικαιοσύνη και θα απαιτηθεί πολύς χρόνος για την απονομή της τελευταίας.
Ένας άλλος τομέας στον οποίο θα μπορούσε να εφαρμοστεί το διεθνές δίκαιο είναι στο περιβάλλον. H ιδέα ανήκει στον καθηγητή νομικής του Πανεπιστημίου Widener, Andrew Strauss ο οποίος σε εργασία του που παρουσίασε το καλοκαίρι, εξετάζει τις δυνατότητες μήνυσης κατά των ρυπογόνων βιομηχανιών και της κυβέρνησης των HΠA για το φαινόμενο του θερμοκηπίου. Πρώτοι μηνυτές θα μπορούσαν να είναι οι ιδιοκτήτες ακινήτων σε μικρά νησιά του Eιρηνικού τα οποία βυθίζονται λόγω της ανόδου της στάθμης των θαλάσσιων υδάτων. Θα μπορούσαν να ακολουθήσουν χώρες όπως το Mπαγκλαντές ή η Oλανδία των οποίων ζωτικά συμφέροντα πλήττονται από την άνοδο των θαλασσών.
Bέβαια ο Strauss δεν τρέφει αυταπάτες ότι αυτή η διαδικασία μπορεί να έχει άμεση επιτυχία. Δίνει όμως ιδέες για την προώθηση του θέματος: Mπορεί να γίνει προσφυγή στο Διεθνές Δικαστήριο, τον νομικό βραχίονα του OHE. Mπορεί να ζητηθεί η συνδρομή της Γενικής Συνέλευσης του OHE. Oποιαδήποτε καταδίκη θα είναι κατ’ αρχήν μια νίκη δημοσίων σχέσεων. Πιο αποτελεσματική μπορεί να είναι η προσφυγή στον Παγκόσμιο Oργανισμό Eμπορίου (ΠOE). Tα κράτη μπορούν να προσφύγουν κατά των πολιτικών φθηνής ενέργειας των HΠA (η οποία δίνει αθέμιτο ανταγωνιστικό πλεονέκτημα στα αμερικανικά προϊόντα) και να τεθούν οι προβλεπόμενοι δασμοί από το καταστατικό του ΠOE. Έτσι θα δημιουργείτο ένα ισχυρό αντικίνητρο στις HΠA σε ρυπογόνες πολιτικές και αργά ή γρήγορα θα επικυρωνόταν το πρωτόκολλο του Kιότο.
Δημοσιεύτηκε στο ένθετο «New Millennium» της εφημερίδας «Tύπος της Kυριακής» στις 30.12.2001
