Ο σύγχρονος Θεός, τουλάχιστον για τις μετεωρολογικές διακυμάνσεις, ονομάζεται φαινόμενο του θερμοκηπίου.
Ενας πιστός έχει μια απλή εξήγηση για τα πάντα. Μας συμβαίνει το καλό; «Είναι θέλημα του πανάγαθου Θεού». Γίνεται κάτι κακό; «Ο Θεός μας δοκιμάζει». Είναι χαρακτηριστικό κάθε θρησκείας να μη χρειάζεται να αποδείξει τους ισχυρισμούς της. Κάθε έκφραση της πραγματικότητας αποτελεί και απόδειξη. Η ύπαρξη του Θεού αποδεικνύεται και από τον καλό καιρό, αποδεικνύεται και από τον κακό καιρό. Απόδειξη της χάρης Του είναι η ζέστη, είναι όμως και τα χιόνια.
Ο σύγχρονος Θεός, τουλάχιστον για τις μετεωρολογικές διακυμάνσεις, ονομάζεται φαινόμενο του θερμοκηπίου. Σ’ αυτό αποδόθηκαν οι χιονοπτώσεις του περασμένου Σαββατοκύριακου. Σ’ αυτό όμως αποδόθηκε και η ζέστη που έκανε το καλοκαίρι. Και οι βροχές το φθινόπωρο. Κάθε σύννεφο, κάθε πτώση ή άνοδος της θερμοκρασίας είναι απόδειξη της ύπαρξης Του. Το ερώτημα είναι: υπάρχουν μετεωρολογικές συνθήκες που δεν οφείλονται στη θεωρία περί κλιματικών αλλαγών; Κι αν ναι, ποιες είναι αυτές; Σταθερή θερμοκρασία ολόκληρο τον χρόνο;
Ο μεγάλος Αυστριακός φιλόσοφος της επιστήμης, Καρλ Πόπερ, πρότεινε έναν απλό τρόπο για να ξεχωρίζουμε την επιστήμη από τη μεταφυσική. Στο βιβλίο του «Η λογική της επιστημονικής ανακάλυψης» εισάγει την έννοια της «διαψευσιμότητας». Για να είναι μια θεωρία επιστημονική πρέπει και να μπορεί να διαψευσθεί. Αλλιώς είναι μεταφυσική. Για παράδειγμα, η θεωρία της εξέλιξης του Κάρολου Δαρβίνου είναι επιστημονική διότι εμπεριέχει τα εργαλεία διάψευσής της. Οταν ρωτήθηκε ο Βρετανός γενετιστής J.B.S. Haldane τι είδους αποδείξεις θα μπορούσαν να αντικρούσουν την εξέλιξη, απάντησε απλά: «Απολιθώματα κουνελιών την προκάμβρια περίοδο». Η θεωρία της δημιουργίας δεν είναι επιστημονική διότι τα πάντα «είναι θέλημα Θεού». Το γεγονός ότι δεν υπάρχουν δεινόσαυροι σήμερα είναι θέλημα Θεού. Το γεγονός ότι υπάρχουν χελώνες, οι οποίες είναι απαράλλαχτες από την εποχή των δεινοσαύρων είναι επίσης θέλημα Θεού. Οταν τα πάντα είναι θέλημα Θεού, αυτό το θέλημα δεν μπορεί να αμφισβητηθεί.
Ολα αυτά δεν θα ήταν παρά ευχάριστες και εξεζητημένες επιστημολογικές ασκήσεις, αν δεν υπήρχε το δεύτερο μεγάλο έργο του Καρλ Πόπερ «Η ανοιχτή κοινωνία και οι εχθροί της». Σ’ αυτό ο κριτικός ορθολογισμός του Πόπερ επεκτείνεται και στα κοινωνικά πράγματα. Σύμφωνα με τον Γερμανό φιλόσοφο Χανς Αλμπερτ «η “Ανοιχτή κοινωνία”, σχετίζεται με τη “Λογική της επιστημονικής ανακάλυψης”, καθώς η κριτική διάθεση απέναντι στην επιστήμη επεκτείνεται σε ολόκληρη την κοινωνία. Μια ανοιχτή κοινωνία είναι μια κοινωνία στην οποία είναι δυνατή η κριτική σε σχέση όχι μόνο με τους επιστημονικούς ισχυρισμούς αλλά και με τις πολιτικές προτάσεις. (…) Η ίδια η επιστήμη αντιπροσωπεύει ένα μοντέλο ανοιχτής κοινωνίας. Η θεωρία της επιστήμης βρίσκεται αναμφίβολα στο βάθος της ανοιχτής κοινωνίας» (συνέντευξη στο περιοδικό «Reset», μτφ. Θ. Γιαλκέτσης).
Ο μεγαλύτερος εχθρός μιας ανοιχτής κοινωνίας είναι οι μεταφυσικές προτάσεις, εκείνες που δεν μπορούν να κριθούν από την πραγματικότητα. Αν αυτές, μάλιστα, γίνουν πλειοψηφικές τότε οδηγούμαστε στον ολοκληρωτισμό. Δεν υπάρχει επιχείρημα ανατροπής τους. Και ο δρόμος προς τη δουλεία έχει πάρει ιστορικά πολλές μορφές, αλλά πάντα είχε ένα αποτέλεσμα.
Δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα «Καθημερινή» στις 23.2.2008